Исм тафзилأَفَرُّ؛ أَفَرَّانِ؛ أَفَرُّونَ؛ فُرَّى؛ فُرَّيَانِ؛ فُرّيَاتٌ. أَفَرُّнегізінде أَفْرَرُ, ал فُرَّى- فُرْرَى. Бұл жіктелулердің ассимиляциялық қағидалары алдыңғы сабақтарда айтылды. يَفْعِلُ فَعَلَ бабының мисалы (و) يَثِبُ وَثَبَмасдары: وَثَبَانٌ,وُثُوبٌ,وَثْبٌжәне ثِبَةٌ- секіру, отыру. Бұл баптың масдарында да (و) әрпін түсіріп, масдар соңына (ة) әрпін қосуға болады. Масдардан 12 сөз формасы жасалады:
يَثِبُнегізінде يَوْثِبُ. (و) музариъат әрпі мен кәсра белгісінің арасында келгендіктен түсіп қалған: يَثِبُ. Сондай-ақ ن, أ, ت әріптерімен келгенде (و) әрпі түсіп қалады: أَوْثِبُ,تَوْثِبُ және نَوْثِبُ - تَثِبُ أَثِبُ және نَثِبُболып өзгереді. Ағида: музариъат әріптері мен кәсра белгісінің арасында келген (و) түсіп қалады. Алайда егер (و) әрпінен кейінгі кәсра алынса, онда (و) өз орнына келеді. يَثِبُ ырықсыз етісі يُوثَبُ түріне ие болады. يَثِبُ, сөзіне ырықсыз етіс жасау үшін оны бұрынғы алғашқы қалпына келтіру керек (يَوْثِبُ), соңғы әріпке фатха белгісін қою керек, ал музариъ етістігінің қосымшасына замма беру керек (يُوثَبُ). (و) әрпі одан кейінгі кәсра алынғанына байланысты түсіп қалмайды. Исм алат - مِيثَابٌ, негізінде - مِوْثَابٌ. (و) әрпі сүкунды болып, одан кейін кәсра тұрғандықтан, (و) әрпі ى әрпіне айналған: مِيثَابٌ. Қағида: Егер ( و ) сүкунды болып, одан бұрын кәсра тұрса, онда ( و ) үнемі ى әрпіне айналып отырады. فَعَلَ يَفْعِلُ бабындағы мисал (ى) يَسَرَ يَيْسِرُ масдары – يَسْرٌ, مَيْسَرَةٌ – құмар ойын ойнау (материальды ұтысқа).
Ырықсыз етісі يَيْسِرُ- يُوسَرُ. يَيْسِرُ етістігінен мажхул етісін жасау үшін соңғыдан бұрынғы әріпке фатха, ал музариъат қосымшасына - замма қою керек: يُيْسَرُ. (ي) сүкунды, ал оның алдында замма тұр, сондықтан ى әрпін و әрпіне ауыстырамыз.
|
