| Аты – жөні
| Өмірбаяны
| Еңбектері
|
| Қотан ақын
| Дешті Қыпшаққа әйгілі болған ақынның жырлары ел аузында онша көп сақталмаған. Аңыз бойынша ақынның ұлы Дайырқожа Әбілқайырдың атақты билерінің бірі болған. Оны әділ билік жүргізгені үшін халық Ақжол би атап кеткен.
|
|
| Қазтуған Сүйінішұлы
| Қазақ хандығы құрылуының алғашқы кезіндегі жыраулардың бірі, ол Астрахандағы Қызылжар деген жерде, 1420 ж. дәулетті отбасында дүниеге келген. Жыраудың бізге жеткен үш жыры белгілі. «Сағыныш», Еділ мен Жайықты мақтап, елге жайлылығын суреттеген жыры – «Алаң да алаң, алаң жұрт»
|
|
| Доспамбет жырау (1490-1523)
| шешен, батыр. Қырым, Ноғайлы, Қазан хандықтары арасындағы ұрыстарда қол бастаған. Азов қаласында туып, Астрахан маңында қаза болған.
| «Айнала бұлақ басы тең», «Тоғай, тоғай, тоғай су», «Азау, азау дегенің», «Арғымаққа оқ тиді», «Айналайын Ақ Жайық».
|
| Шалкиіз Тіленшіұлы
(1465-1566)
| Едіге ұрпағынан тараған білімді жырау. Оның 30-ға жуық туындылары бізге жеткен. Әскери жорықтармен Кавказдың терістігін, Қырым, Дон бойын аралаған.
|
|
| Жиембет жырау Бортоғашұлы
| ХVІ ғ. соңғы ширегі ХVІІ ғ. алғашқы жартысында өмір сүрген жырау. Алшын руын ертеден билеп келе жатқан атақты рубасыларының әулетінен шыққан. Есім ханның ойраттарды жеңуіне және Тұрсын ханның бүлігін басуға көмектескен. Есім ханның Кіші жүздегі ел басқарушы биі, әскербасы, батыры болған. «Әмірің қатты Есім хан» толғауын жырлаған.
|
|
| Марғасқа жырау
| Есім ханның ең жақын жорық жырауы болған, 1627 жылы Тұрсын ханның бүлігін басуға қатысқан. Жеті мыңжолдан тұратын «Еңсегей бойлы ер Есім» атты тарихи жырды шығарған.
|
|
| Ақтамберді Сарыұлы
(1675-1768)
| жырау, қолбасшы батыр, қоғам қайраткері. Қаратау бойында дәулетті отбасында дүниеге келген. Ол 17 жасынан бастап Орта Азия хандықтарымен, қалмақтармен соғыста қолбасшылық қабілетімен көзге түскен. 1729 ж. өлім жазасына бұйырылып, қашып құтылған. «Ақтабан шұбырынды» оқиғаларының куәгері. Жоңғарларға қарсы соғыс кезінде Орта жүз рубасы ақсақалдарының бірі болды. Оның 26 туындысы бізге жеткен.
|
|
| Үмбетей жырау Тілеуұлы
(1706-1778)
| Ақмола облысы, Ерейментау ауданы жерінде өмір сүрген. Әкесі – шебер қобызшы, жыршы. Жорықтарға қатысып, батырлардың ерліктерін көріп, оларды мадақтап өлеңдер шығарды. Оның «Бөгенбай өліміне» және «Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту» шығармалары ерекше. «Ей, Ақтамберді, Қабанбай», «Бекболат биге» шығармалары бар.
| «Ей Ақтамберді, Қабанбай», «Бекболат биге» шығармалары бар.
|
| Бұқар Қалқаманұлы
(1693-1787)
| ұлы жырау, халық арасында «көмекей әулие» атанған. Бұқар Тәуке хан тұсында ел билеу ісіне араласып, кейін Абылай ханның ақылшысы болған. Ол қазақтың үш жүзінің басы қосылып, бір орталыққа бағынған күшті мемлекет болуын аңсаған. Абылайды осы арманды жүзеге асырушы деп есептеп, хандық өкіметінің берік болуы жолында күреседі.
| «Тілек» шығармасы
|
| Қожаберген жырау
|
| «Елім‑ай» әні
|
