Іссаралық бөлім. 5.1 Жұмыстың мақсаты: Жасыту, біртектендіру, шынықтыру және босатудан кейінгі көміртекті болаттардың шағЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖҰМЫС ЖЫЛУМЕН ӨҢДЕУДЕН КЕЙІНГІ БОЛАТТАРДЫҢ; РЫЛЫМЫ МЕН ҚАСИЕТТЕРІНІҢ ӨЗГЕРУІ 5.1 Жұмыстың мақсаты: Жасыту, біртектендіру, шынықтыру және босатудан кейінгі көміртекті болаттардың шағынқұрылымын зерттеу. 5.2 Құрал-жабдықтар мен материалдар: Әртүрлі жылумен өңдеуден кейінігі болат 45 шағынқырнау жинағы, металлографиялық микроскоп, карандаш, сызғыш. Іссаралық бөлім Жылумен өңдеу деп берілген бағытта құрылымы мен қасиеттерін өзгерту мақсатында металдар мен қорытпалардан жасалған бұйымдарды жылулық әсер ету жолымен өңдеу ісамалын айтады. Болаттарды жылумен өңдеу қыздыру температурасымен, ұстау уақытымен және суыту жылдамдығымен анықталады. Қыздыру температурасы мен ұстау уақыты керекті құрылымдық өзгерістерді (артық күйтүрлерді еріту және тепе-теңдік күйтүрлерді түзу, олардың химиялық құрамын диффузиялық теңестірілуі) қамтамасыз етуі қажет. Әдетте қыздыру температурасы Fe-C күй-жай кестесызбасының негізінен таңдалады. Ұстау уақыты қыздыру температурасын, қорытпа құралғыш атомдардың диффузиялық жылжымалығын және бұйымдардың өлшемдерін есептеу арқылы анықталады. А. А. Бочвар жіктеуінің негізінде болаттардың және түсті металдар мен қорытпалардың жылжумен өңдеу түрлері топтастырылған және сәйкес келетін атау сөздері құрастылыған. 5.1-суретте металдар мен қорытпалардың жылумен өңдеудің негізгі түрлерінің жіктелуінің сұлбасы көрсетілген.
5.1-сурет. Металдар мен қорытпаларды жылумен өңдеудің негізгі түрлерінің жіктелу сұлбасы Жылумен өңдеу өзіндік жылулық, жылу-жарықтылық, химия-жылулық деген түрге бөлінеді. Металл немесе қорытпаны өзіндік жылумен өңдеу тек жылулық әсерден, ал жылу-жарықтылық өңдеу – жылулық пен пластикалық түр өзгертуде бірлескен әсерлерден, сондай-ақ химия-жылулық өңдеу-жылулық пен химиялық бірлескен әсерлерден құралады. Қорытпаларды, олардың ішінде көміртекті болаттарды да жылжумен өңдеуден көп қолданылатын түрлері мынадай: І – текті жасыту, ІІ – текті жасыту, біртектілендіру, келесі босату мен шынықтыру.
|
