PRZYPADKI I LICZBY RZECZOWNIKÓW

Rzeczowniki w języku polskim odmieniają się przez przypadki i liczby tak samo jak i w języku ukraińskim. Istnieje siedem przypadków:

M. Mianownik	kto?	co?	H.
D. Dopełniacz	kogo?	czego?	P.
C. Celownik	komu?	czemu?	A-
B. Biernik	kogo?	co?	3.
N. Narzędnik	kim?	czym?	0.
Mc. Miejscownik	o kim?	o czym?	M.
W. Wołacz	—	-	K.

i dwie liczby:

liczba pojedyncza (Ip), na przykład:

uczeń, dom, pani, książka, pióro, muzeum liczba mnoga (Im), na przykład:

uczniowie, panie, domy, książki, pióra, muzea.

ROZRÓŻNIAMY RZECZOWNIKI ŻYWOTNE I NIEŻYWOTNE

żywotne odpowiadają na pytania: kto? kogo? komu?, na przykład: uczeń, pana, koniowi...

nieżywotne odpowiadają na pytania: co? czego? czemu?, na przykład: las, cukru, -wodzie...

W języku polskim rozróżniamy trzy deklinacje rzeczowników: męską, żeńską i nijaką.

ODMIANA RZECZOMNIKÓW DEKLINACJI NIJAKIEJ pole, muzeum, niebo W LICZBIE POJEDYNCZEJ

M.	niebo	pole	muzeum	H.
D.	nieba	pola	muzeum	P.
C.	niebu	polu	muzeum	A-
B.	niebo	pole	muzeum	3.
N.	niebem	polem	muzeum	0.
Mc.	o niebie	polu	muzeum	M.
W.	niebo	pole	muzeum	K.

Rzeczowniki: muzeum, centrum, konserwatorium, liceum, gimnazium, stypendium i inne im podobne w liczbie pojedynczej zawsze są jednakowe we wszystkich przypadkach.

MIANOWNIK ma końcówki -o, -e. W DOPEŁNIACZU te rzeczowniki posiadają końcówkę -a, w CELOWNIKU — posiadają -k. BIERNIK i WOŁACZ są równe MIANOWNIKOWI. NARZĘDNIK ma jednakową dla wszystkich rzeczowników rodzaju nijakiego końcówkę -em (w języku ukraińskim c&ji-om, noji-ejw),

W MIEJSCOWNIKU rzeczowniki na -e mają końcówkę -«, a rzeczow­niki kończące się na -o przybierają końcówkę -e (-ie), tutaj zawsze zachodzi wymiana tematowej spółgłoski: t-ć (palto—palcie), r~rz (pióro—piórze}, d-dz (rondo-rondzie), st-ść;(miasto—mieście) i in.

PISOWNIA WYRAZÓW Z i I y

Większość spółgłosek w języku polskim bywają twarde i miękkie.

1. Miękkość spółgłosek oznaczamy ryseczką za pomocą znaka «'» nad
literą ś, ź, ć, dź, ń.

a) na początku i w środku wyrazu przed spółgłoską, na przykład:

śnieg, ćma, źrebię, dźwięk, słońce;

b) na końcu wyrazu, na przykład:

koń, gość, Łódź,

2. Miękkość wymienionych i innych miękkich spółgłosek przed samo­
głoskami oznaczamy literą «/» po spółgłosce przed samogłoską, na przykład:

niebo, ziemia, ciasto, siano, dziura; wiadro, biały, lilia, linia, miasto.

3. Literę «y'» piszemy:

a) na początku wyrazów przed samogłoskami, na przykład:

jabłko, jaskółka, jeż;

b) w środku i końcu wyrazów po samogłoskach:

mój, moje, Kijów, zając, jKyąK* twój, pokój, czajnik;

c) po niektórych przedrostkach:

odjazd, nadjechać, zjazd, zjeść;

d) w wyrazach zapożyczonych po spółgłoskach c, z, s przed samogłoskami:

Francja, Rosja, Azja, deklinacja, sesja, poezja, oficjalny. W wyrazach zapożyczonych po innych spółgłoskach piszemy <«'», ale wymawiamy [j], na przykład: armia, awaria, Dania, Maria, radio.

 

ODMIANA RZECZOWNIKÓW DEKLINACJI ŻEŃSKIEJ NA -a W LICZBIE POJEDYNCZEJ
M.	szkoła	góra	gazeta	pogoda	książka	uwaga
D.	szkoły	góry	gazety	pogody	książki	uwagi
C.	szkole	górze	gazecie	pogodzie	książce	uwadze
B.	szkołę	górę	gazetę	pogodę	książkę	uwagę
N.	szkołą	górą	gazetą	pogodą	książką	uwagą
Mc.	o szkole	o górze	o gazecie	o pogodzie	o książce	o uwadze,
l| W.	szkoło!	góro!	gazeto!	pogodo!	książko!	uwago!

Rzeczowniki deklinacji żeńskiej na -a w DOPEŁNIACZU mają końców-

ke -y, po k i g i w CELOWNIKU i MIEJSCOWNIKU występuje wymiana

ąółgłosek: k-c; g-dz, t-c; r-rz; d-dz; ł-l, s-ś przed -e (-ie); w BIERNIKU zawsze
jest końcówka -ę, w NARZĘDNIKU ą, WOłACZ ma końcówkę -o.

PODZIAŁ CZASOWNIKÓW NA KONIUGACJE

W języku polskim, podobno jak i w języku ukraińskim, czasowniki odmie­niają się przez osoby, czasy i liczby.

Forma czasownika tylko nazywająca czynność nazywa się bezokoliczni­kiem, na przykład:

pisać, ćwiczyć, mówić, układać.

W tej formie czasownik spotykamy w słowniku.

Odmiana czasowników przez osoby i liczby nazywa się koniugacją.

W języku polskim rozróżniamy IV koniugacje według l i 2 osoby liczby pojedynczej.

W języku ukrańskim zaś istnieje dwie koniugacje rozróżniające się według 3 osoby liczby mnogiej.

ODMIANA CZASOWNIKÓW ffl i IV KONIUGACJI W CZASIE TERAŹNIEJSZYM liczba pojedyncza (Ip)
	czytać	witać	układać	znać	umieć	wiedzieć
1 (ja)	czytam	witam	układam	znam	umiem	wiem
2. (ty)	czytasz	witasz	układasz	znasz	umiesz	wiesz
3. on ona ono	czyta	wita	układa	zna	umie	wie
liczba mnoga (Im)
1 (my)	czytamy	witamy	układamy	znamy	umiemy wiemy
2 (wy)	czytacie	witacie	układacie	znacie	umiecie wiecie
oni one 3. one -	czytaj ą witają układaj	znają umieją wiedzą

Czasowniki wiedieć i znać w języku ukraińskim mają znaczenie —

HАTH.

Czasownika wiedzieć używamy z pytaniem o kim? o czym? Na przykład: Wiem o zadaniu na dzisiaj. Wiemy, że jutro pójdziemy do muzeum. Czy wiecie, gdzie jest ten uczeń?

Czasownika znać używamy z pytaniem kogo? co? Na przykład: Znam twojego brata. Czy znasz język polski?

PISOWNIA WYRAZÓW Z ą, ę, om, on, em, en

W wyrazach polskich zawsze piszemy ą lub ę. W niektórych wyrazach ą ę wzajemnie się wymieniają:

dąb — dębu

ząb — zęby

ręka — rączka

W pokrzewionych wyrazach ukraińskich na ich miejscu najczęściej występują a, h, y, to.

święto — cenmo

dąb — dyó gołąb — eojiyó

W wyrazach obcych piszemy połączenia om, on, em, en. Podobnie jest w języku ukraińskim.

koncert — Konąepm

kompas — Kounac

cement — ąeMenm

temperatura — meMnepamypa

Zasady te nie stosują się do pisowni końcówek rzeczowników, przymiotników, zaimków, czasowników.

W MIANOWNIKU rzeczowniki tej grupy w liczbie pojedynczej posiadają końcówki -ia, -ja, -i lub spółgłoskę miękka czy twardą.

DOPEŁNIACZ, CELOWNIK i MIEJSCOWNIK—jednakową końcówkę -i lub -y w BIERNIKU —- końcówkę -(i)ę, -je, a w rzeczownikach na spółgłoskę brak końcówki czyli B = M.

W NARZĘDNIKU wszystkie rzeczowniki tej grupy przybierająjednakową końcówkę -ją lub -ą.

WOŁACZ ma końcówki -io, -jo lub -i, -y.

Uwaga! Imiona zdrobniałe w WOŁACZU mają końcówkę -u: Kasiu! Marysiu! Aniu! Zosiu!