Синтаксис1. «Синтаксис» деген термин нені білдіреді? 2. Синтаксистің негізгі бірліктері не болып табылады? 3. Сөздің валенттілігі не? 4. Тілде синтаксистік байланыстың қандай түрлері бар? 5. Синтаксистік байланысты білдіру тәсілдерін атаңыз. 6. Бағыныңқы байланысқа сипаттама беріңіз. 7. Басыңқы байланысқа сипаттама беріңіз. 8. Басыңқы байланысты ресімдеу тәсілі қалай аталады? 9. Бейімдеушілік деген не? 10. Бір ғана күрделі сөз арқылы толық бір сөйлем құралатын байланыс түрі қалай аталады? 11. Сөз тіркесін бөлу қандай сипаттарға қарай жасалады?ъ 12. Сөз тіркесінің негізгі рөлі. 13. Негізгі сөздің белгілі бір сөз табына тиесілі болуына қарай сөз тіркестерін қалай бөлеміз? 14. Құрамына қарай қандай сөз тіркестері болады? 15. Мәндік байланыстарына қарай сөз тіркестері қандай болады? 16. Атрибуттық байланыстарға сипаттама беріңіз. 17. Объектілік байланыстарға сипаттама беріңіз. 18. Байланыстық қатынастарға сипаттама беріңіз. 19. Сөйлемді сипаттау кезінде синтаксистік бірліктердің қандай белгілері ескеріледі? 20. Сөйлемдегі сөздердің бейтараптық тәртібінің өзгеруі қалай аталады? 21. Сөйлемдегі бөліп тастау компоненттері қалай жіктеледі? 22. Сөйлемдегі бөліп тастаудың маңызды құрамы не болып табылады? 23. Сөйлемдегі бөліп тастауда рема дегеніміз не, тақырып дегеніміз не? 24. Сөйлем моделі не? YI тақырып. Тілдің пайда болуы мен дамуы Мақсаты. Тілдің пайда болуының негізгі теориясын, оның тарихи даму үдерістерін, сөз құрамының негізгі тарихи өзгерістерін, тілдің грамматикалық құрамы мен дыбыстық жақтарын білу. Мәні. Жалпы кәсіби білім қорын кеңейту. Мәнжазба тақырыптары 1. Тілдің пайда болу құпиясы. 2. Тілдің пайда болуының негізгі теориясы. 3. Тілдің даму тарихынан. 4. Тіл қалай пайда болды? 5. Тіл қалай өмір сүреді?
Өзін-өзі тексеру сұрақтары 1. Тілдің шығу теориясы қандай? 2. Тілдің негізгі даму кезеңдері. 3. Дивергенция мен ковенгенция үдерістеріне сипаттама беріп, мысал келтіріңіз. 4. Койне және лингва франка тілдеріне анықтама беріңіз. 5. Тайпалық тілдердің халықтық тілге одан әрі ұлттық тілдерге айналуына байланысты схеманы көрсетіңіз. 6. Әдеби тілдердің пайда болуына сілтемелер. 7. Колониалдық шауып алу кезеңіндегі тілдердің пайда болуы. Сипаттама беріңіз. 8. Тілдің лексикалық құрамы қандай тарихи өзгерістерге ұшыраған? 9. Неологизм, архаизм, историзмдерге анықтама беріңіз. 10. Тілдегі қайтадан ат беру үрдісі неге байланысты? Осыған мысал келтіріңіз. 11. Материалдық қабылдау мен калькалау айырмашылығы неде? 12. Тілдің грамматикалық құрамында қандай тарихи өзгерістер болуда? 13. Тілдердің грамматикалық категориялар мен граммамаларға толығуына мысал келтіріңіз. 14. Тілдің жаңа грамматикалық категорияларға толығуының қарама-қайшы үрдісін атаңыз. 15. Жеңілдету, күрделендіру, бөліну үрдістеріне анықтама беріп, мысал келтіріңіз. 16. Тілдің дыбыстық жағы қандай өзгерістерге бейім? 17. Тілдің фонетикалық (дыбыстық) заңына сипаттама беріңіз. 18. Дыбыстық заң табиғи болып қашан есептеледі? 19. Дыбыстық заң тарихи қатарына қашан ауысады? 20. Жиілік дыбыстық өзгерістер қандай топтарға бөлінеді? Сипаттама беріңіз.
YII тақырып. Жазу. Мақсаты. Жазудың даму кезеңін білу. Алфавит, графика, орфография ұғымын игеру. Транксрипция мен транслитерация ұғымын игеру, ажырата білу. Мәні. Жалпы кәсіби білім қорын кеңейту.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары 1. Жазуға анықтама беріңіз. 2. Ақпарат беру құралының қайсысын жазуға жатқызуға болады? 3. Заттық және суреттік жазу айырмашылығын түсіндіріңіз. 4. Пиктография кескіндемемен байланысты ма? 5. Идеографиялық жазу неге байланысты пайда болды? 6. Тарихи даму кезеңінде жазудың қандай түрлері анықталады? Сипаттама беріп, мысал келтіріңіз. 7. Қай тәсіл ең тиімді болды? 8. «Алфавит», «графика», «орфография» ұғымдарына анықтама беріңіз. 9. Қай алфавит қазіргі кезеңде тиімді болып саналады? 10. Орфография ережесі қалай құралады? 11. Жазу мүмкіндігіне таңдау жасау іске асқан алты орфографиялық қағидаларды атаңыз. Түсіндіріп, мысал келтіріңіз. 12. Транскрипция қандай мақсатта пайдаланылады? 13. Транслитерация бойынша нормалар мен нұсқаулар қалай жасалады?
YIII тақырып. Тіл әлемі. Тілдерді жүйелеу. Мақсаты. Тілдік бейнеге жалпы сипаттама бере білу. Тілдерді жүйелеу қағидаларын білу. Тілдердің генеалогиялық, типологиялық және морфологиялық ұғымдарын игеру және білу. Тілдерді өлі, өлетін және тіріге бөле білу. Мәні. Жалпы кәсіби білім базасын кеңейту. Мәнжазба тақырыптары 1. Әлем тілдерінің байлығы 2. Тіл мен мәдениет 3. Көптілділік 4. Өлі және тірі, табиғи емес тілдер. 5. Тіл не үшін қажет? Өзін-өзі тексеру сұрақтары 1. Қазіргі кезде әлемде қанша тіл бар? 2. Әлемдегі тілдердің байлығы мен әртүрлілігі фактілері қандай? 3. Әлем тілдерінің ең маңызды жиырма тілдеріне қандай тілдер аталады? 4. Тіл тарихи неге негізделеді? 5. Тілдер ұқсастығы неге байланысты? 6. Тілдегі туыстық немесе ұқсастық неге байланысты? Осылар неге негізделген? 7. Антуан Мейе тілдік туыстыққа қандай анықтама берген? 8. Қай тіл негізгі және түбір тіл деп аталады? 9. Тілдердің өзара ұқсастығы қалай аталады? 10. Тілдік отбасына мысал келтіріңіз. 11. Тілдік отбасы ішінде тілдер қалай бөлінеді? 12. Ішкі тарауларда тілдер қалай бөлінеді? Мысал келтіріңіз. 13. Тілдік туыстықты қай ғылым тексереді? 14. Лингвистикалық типология дегеніміз не? 15. Лингвистикалық типология ұғымы? 16. Тілдердің типологиялық классификациясы неге негізделген? 17. Тілдердің жалпы типологиялық жіктелуін кім ұсынды? 18. А.Шегель тілдердің қандай кластарын бөлді? 19. Қазіргі тілдер типологиясының негізін кім қалады? 20. Вильгельм фон Гумбольдт тілдердің қандай ең негізгі төрт түрін көрсетті? Сипаттама беріңіз. 21. В.Гумбольдт тілдердің әртүрлі болуының қандай себебін тапты? 22. Неміс тілшісі Август Шлейхер тілдерді жіктеудің қай түрін көрсетті? Оның мәні неде? 23. Жойылып кетуіне байланысты тілдерді қандай топтарға бөлеміз? 24. Өлі, өлетін және тірі тілдерге мысал келтіріңіз. Тіл біліміне кіріспе пәні бойынша жаттықтыру тестілері 1. Тіл құрылымының деңгейлері a) фонетикалық, морфологиялық, лексикалық, синтаксистік b) дыбыстық, сөзжасамдық, фразеологиялық, синтаксистік c) фонетикалық, лексикографиялық, сөзжасамдық d) орфоэпиялық, орфографиялық, грамматикалық e) фонетикалық, сөзжасамдық, стилистикалық
2.Тіл білімі....пәндер жүйесі a) теориялық және қолданбалы сипаттағы b) практикалық сипаттағы c) теориялық және тарихи сипаттағы d) практикалық және сихрондық сипаттағы e) тарихт және қолданбалы сипаттағы
3. Жеке тіл білімінің зерттеу нысаны a) шет тілдер әдістемесі b) жеке тіл немесе туыстас тілдер тобы c) әлем тілдерінің ортақ ерекшеліктері d) ана тілінің ерекшелігі e) белгілі бір тілдің даму кезеңі
4Жалпы тіл білімінің зерттеу нысаны a).туыстас тілдер ұқсатығы b) шет тілдерді оқыту ерекшелігі c) тілдерді жетілдіру мәселелері d) адамзат тілінің жалпы ерекшеліктерін e) жасанды тіл жасау мүмкіндіктерін
5.Лингвистикалық сөздіктердің нысаны a) тілдегі сөздер b) сөз формасы c) тілдік категориялар d) көпмағыналы сөз e) сөз тіркесі
6.Лексикологияның зерттейтін нысаны a) тілдің дыбыстық жүйесі b) ұрақты тіркестер мен единицалар c) ру, ел халық атаулары d) тілдің сөздік құрамы e) тілдің грамматикалық құрылымы
7. Фонетиканың басты салалары: a) акустикалық, артикуляторлы, функционалды; b).физиологиялық, лексикографиялық, тарихи; c) фонологиялық, практикалық, материалды; d) артикуляторлы, семантикалық, позициялық; e) граматикалық, функционалды, сөздік.
8. Аккомадация дегеніміз... a) дыбыстардың өзара үндесуі; b) сөз басында дыбыстың қосылып айтылуы; c) көршілес дауыстының әсеріне дауыссыздың өзгеруі; d) дыбыстардыңөзара ұқсастығы; e) көршілес ұқсас буындардың түсіп қалуы
9. Тіл білімінің негізгі салаары a) этимология, лексикография b) синтагматика, фонетика, синтаксис c) грамматика, фонетика, морфология d) фонология, ономасиология, грамматика e) фразеология, логопедия, морфология
10. Тілдің басты қызметі a) құрлымдық, эстетикалық, экспресивтік, әлеуметтік b).жүйелік,коммуникативтік,когнитативтік,эстетикалық c) номинативтік, атеистік, экспрессивтік, діни d) коммуникативтік, когнитивтік, эстетикалық, e) функциональдық, биологиялық, әлеуметтік
11.Дауысты дыбыстар жақтың қатысына қарай: a) еріндік, езулік, жуан b) жіңішке, қысаң, вокал c) ерін-тіс, билабиаль, қатаң d) шұғыл, ашық, жуан e) ашық, қысаң
12.Дауыссыз дыбыстардың акустика-артикуляциялық ерекшеліктері a).жасалу орны, тәсілі, үннің қатысы b).жасалу тәсілі, ауаның шығуына байланысты c) айтылу жолына қарай, дауыстың қатысына қарай d).жасалу орны, тәсілі, ерінің қатысына қарай e) жасалу тәсілі, ауаның шығуына байланысты
13.Тілдік бірліктер мен деңгейлердің арақатынасы a) фонетика-дыбыс,морфология – сөздер, лексика-сөз тіркесі, синтаксис-сөйлем b) фонетика-дыбыстық құралдар, морфология-морфемалар, лексика сөздер, синтаксис-сөйлем c) фонетика-екпін, морфология-морфемалар, лексика-сөз тіркесі, синтаксис-сөйлем d) фонетика-дыбыс, морфология-морфемалар, лексика-сөздер, синтаксис-сөйлем e) фонетика-дыбыстық құралдар, морфология-сөз таптары, лексика-сөздер, синтаксис-сөйлем
14.Тіл білімінің зерттеу нысаны a. тілдің функционалды қызметі b..тіл барлық ерекшеліктері мен қызметімен бірге c. тілдің құрылымы d. шет тілдерді оқыту әдістемесінің жүйесі e. психолингвистика
15..Сөздердің көбіне тән қасиет a) моносемия b) омонимия c) полисемия d) антонимия e) синонимия
16. Метонимия дегеніміз a) шектес заттар атауының алмасуынан туатын ауыспалы мағына b) белгілі ұқсастық негізінде туатын ауыспалы мағына c) 3.абстрактілі ұғымды білдіретін астарлы мағына d) дыбыстардың үннің қатысына қарай өзара алмасуы e) бүтін мен жарты арасындағы алмасудан туатын ауыспалы мағына
17. Омоним мен полисемия арасындағы айырмашылық a) бір сөздің ақиқат шындықта әр түрлі 0ұбылысты білдіруі b) бір мағынада болғанымен әртүрлі дыбысталуында c) қарама-қарсы мағынада қолданылуында d) әр сөз табына қатысты болып мағыналық байланыстың болу болмауында e) абстрактілі ұғымды білдіретін астарлы мағына
18.Фразеологизмдердің түрлері a) фразеологиялық тұтастықтар, бірліктер b) фразеологиялық омонимдер, бірліктер c) фразеологиялық тізбектер, атаулар d) фразеологиялық сөйлемдер, бірліктер e) фразеологиялық жаттығулар, тіркестер
19.Сөздіктер құру теориясымен айналысады a) фразеология b) лексикология c) семасиология d) ономасиология e) лексикаграфия
20 Омоним мен полисемия арасындағы айырмашылық a) бір сөздің ақиқат шындықта әр түрлі құбылысты білдіруі b) бір мағынада болғанымен әртүрлі дыбысталуында c) қарама-қарсы мағынада қолданылуында d) әр сөз табына қатысты болып мағыналық байланыстың болу болмауында e) абстрактілі ұғымды білдіретін астарлы мағына
21. Фразеологизмдердің түрлері a) фразеологиялық тұтастықтар, бірліктер b) фразеологиялық омонимдер, бірліктер c) фразеологиялық тізбектер, атаулар d) фразеологиялық сөйлемдер, бірліктер e) фразеологиялық жаттығулар, тіркестер
22.фразеологиялық бірліктер дегеніміз a) құрамындағы кейбір сыңарлары мағынасынан бүтіндей тіркес мағынасыаңғарылатын тізбек b) құрамындағы кейбір сыңарлары мағынасынан мүлдем басқа мағына беретін тізбек c).құрамындағы кейбір сыңарлары мағынасы түсінікті және тілде еркін тіркесте қолданылатын тізбек d) еркін тіркеске ұқсас, бірақ тілде сол қалпында қалыптасқан тізбек e) мағынасында қорытынды жоқ, ықшам кестелі тіркес
23..Діни, мифтік наным-сенімге байланысты атын тура атауға болмайтын ұғым... a) дисфемизм b) какофемизм c) полисемантизм d) табу e) оксюморон
24.Синонимдер дегеніміз... a) мағыналары жақын, өзара ұқсату арқылы пайда болған сөздер b) мағыналары ұқсас, бір түбірден тараған сөздер тобы c) мағыналары жақын өзара мәндес сөздер тобы d) мағыналары қарама-қарсы, бірінің сипатын бірі нақтылайтын сөздер тобы e) мағына жағынан дамыған бейтарап сөздер тобы
27. Омоним түрлері a).омофондар, ономастика b) 2.омографтар, омосемалар c) 3.омоформалар, полисемалар d) 4.омофондар,омографтар e) 5.омоморфемалар, омофонемалар
25.Сөйлеудің фонетикалық жақтан мүшеленуі a).фраза, сөз, буын, дыбыс b) фраза, такт, буын c) әуен, темп, үнділік d) дыбыс,фонема, буын e) мелодика, фраза,сөз
26. Қазақ тілінің құрылысы a) ішкі флексия b) негізгі түбірлі c) супплевтивтік d) адекваттылық e) агглютинативтік
27.Фонем теориясының негізін салушы a) Бодуэн де Куртенэ b) Платон, Аристотель c) А.А.Шахматов d) Сократ, Кант e) Ф.Ф.Фортунатов
28.Тілдің тарихи дамуы туралы пәндер a) фонетика және фонология, грамматика b) тіл тарихы, тарихи грамматика, тимология c) психолингвистика, ареалды лингвистика d) диалектололгия, этимология e) тіл тарихы, ономасиология 29.Ассимиляция дегеніміз... a) сөз ішінде дыбыс немесе буын алмасуы b) ұқсас екі буын біреуінің түсіп қалуы c) сөз басында дауыстының қосылып айтылуы d) сөз ішінде дауыстылардың үндесуі e) көрші дауыстының әсерінен дауыссыздың өзгеруі 30.Жалқы атауларды зерттейтін салалар a) анторпоним, синоним,омоним b) этноним, зооним, ономастика c) космоним, антоним, синоним d) топонимика, этимология, ойконим e) семиотика, синтагматика, гидроним 31.«Сыртқы лингвистика» пәндері a) экспериментальды фонетика, лексикография, лингвостатистика, жазба тарихы; b) фонетика және фонология, грамматика, лексикология, семантика, стилистика; c) тіл тарихы, тарихи грамматика, салыстырмалы-тарихи грамматика,этимология; d) диалектология, лингвистикалық география, әлеуметтік лингвистика; e) психолингвистика, математикалық тіл білімі, инженерлік тіл білімі;
|
