Науқастарды бөлімшеге тасымалдау 5 страница5. Пульсті оң және сол жақ шыбық артерияларында бір уақытта салыстыра отырып анықтау керек. Қалыпты жағдайда олар бірдей болуға тиіс. 6. Пульсті анықтағанда алынған көрсеткіштерді ауру тарихына немесе амбулаториялық картаға жазады. Температуралық парақта күн сайын қызыл қарындашпен "П" (пульс) деп белгілейді. Пульс бағанасында пульстің жиілігі минутына 50- ден 160-ға дейін көрсетілген.
Диагностикалық мақсатта тамыр соғуын басқа да қан тамырларынан анықтауға болады: - ұйқы артериясында - артерияны қатты қыспай кезекпен екі жақтан пульсті тексеру керек. Артерия қабырғасын қатты басқанда жүрек қызметінің күрт төмендеуі, жүректің тоқтауына дейін, естен тануы, бас айналуы, тырысулар болуы мүмкін. Пульсті мойын аймағында төс-бұғана-емізік тәрізді бұлшық етінің алдынан жоғарғы және ортаңғы үштен бір бөлігінің арасынан сипап көреді; - сан артериясында- пульсті созылған және сәл сыртқа бұрылған санның шат маңайында тексереді; - тізе асты артериясында- пульс науқас етпетінен жатқан жағдайда тізе асты шұңқырында тексеріледі; - самай артериясында- пульсті самай аймағында анықтауға болады; - асықты жіліктің артқы артериясында - пульсті ішкі тобықтың артынан тобыққа қысып отырып тексереді; - табан бетіндегі артерияда - пульсті табанының сыртқы беткейінде тексереді.
Пульстің қасиеттері - Ырғағы – бұл белгілі уақыт интервалынан соң пульс толқындарының қайталануы. Егер уақыт интервалы біркелкі болса - пульс ырғақты. Егер уақыт интервалы біркелкі болмаса – пульс ырғағы дұрыс емес. Жүрек ырғағының бұзылуы аритмия деп аталады. Оның түрлері: а) экстрасистолия - жүректің кезектен тыс жиырылуы. э) аритмия – жүректің тәртіпсіз жиырылуы, соғу ырғақтылығының бұзылуы. - Жиілігі Бұл 1 минут ішіндегі пульс толқындарының саны қалыпты жағдайда минутына 60-80; 80-нен жоғары болуы- тахикардия, 60-тан төмен болса- брадикардия деп аталады. Тамыр соғуының жиілігі жүрек соғысына сәйкес келуі керек және ол адам жасына байланысты болады · жаңа туылған нәрестеде 1 минутта 120-140 рет. · 1-2 жасар сәбиде – 110-120 рет. · 5-6 жаста – 100 рет шамасы. · 10 жаста – 90 рет, 12-13 жаста 80-70 рет. · Жеткіншектер мен үлкендерде 60-80 рет
- Кернеулік Бұл тамыр қабырғасына қанның басу күші. Пульс толқынының өтуін толық тоқтатуда жұмсалатын күшдеңгейімен анықталады. Ол қан қысымының өлшеміне тәуелді. Қан қысымы жоғарылағанда пульс қатты немесе кернеулі болады. Қан қысымы төмендегенде - пульс жұмсақ. Қалыпты кан қысымында - пульс орта кернеулі.
- Толу Бұл тамырлардың қанмен толуы. Жүректің айдау өлшемімен (яғни қан тамырларына айдалатын қан мөлшерімен) анықталады, систола кезінде жүректің жиырылу күшіне тәуелді және артерияға айдалған қанның көлемімен анықталады.
- Толық пульс - жүрек жеткілікті қан айдағанда болады, ал айналымдағы қанның көлемі азайғанда немесе жүректің айдау көлемі төмендегенде (қан жоғалтқанда) - бос пульс байқалады. Соғу жылдамдығы кернеулік пен толу деңгейімен анықталады. Үлкен Рs – толуы жақсы, кернеулігі жеткілікті; кіші Рs - кернеуі аз; жіп тәріздес, әрең сипап сезіледі.
Есіңізде болсын: • егер зерттеу барысында тамыр соғуы ретсіз немесе жіп тәрізді болса, онда мұны дәрігерге тез арада жеткізу керек.
Қан қысымын анықтау Қан қысымы – жүректің жиырылып, босаған кезеңіндегі қан тамырлары қабырғасындағы қан қысымы. Оны сау адамның да, ауру адамның да, жүрек қан тамырлары жүйесінің күйін бағалау мақсатында өлшейді. Қан қысымы жүректің қан шығару мөлшеріне, қанның ағуына, жалпы шеткі қан тамырларының қарсылығына, қан тамырлары қабырғаларының созылмалылығына байланысты. Қан қысымы систола (ең көп), диастола (ең аз) және пульсті (тамыр) қысымдар болып бөлінеді. Систола қысымы – тамырдағы қан толқыны ең көп көтерілген қысым, ол артерия жүйесінде жүректің сол жақ қарыншасы жиырылғаннан кейін- ақ пайда болады. Диастола қысымы – жүректің босаңсуының соңындағы қысым, тамырдағы қан толқыны түскен кезде болады. Систола және диастола қысымдарының арасындағы айырма пульстік қысым деп аталады. Веналық қысым төмен болады, венадағы қан қысымы қан шығаратын әдіспен өлшенеді. Қан капиллярлар кедергісінен өткен соң, оның қысымы төмендейді. Жіңішке венулаларда қан қысымы с.б.б. 6-15мм. Орташа жуандықтағы веналарда ол одан да төменірек, ал қуысты ірі веналарда қысым с.б.б. теріс 2-5 мм болуы мүмкін. Мұнда қан қысымын анықтау үшін оған кең түтікті ине кіргізіп, инені Вальдман флеботонометрімен байланыстырады. Адамның шынтақ ойығындағы венасында қан қысымы су бағанасы бойынша 60-120мм болады. Қан қысымын өлшеу – жүрек қан тамыры және дем алу жүйелері аурулары кезінде қолданылатын маңызды диагностикалық әдіс. Қан қысымының қалыпты мөлшері бірқатар себептерге, әсіресе жасына, жүйке жүйесінің жағдайына, тәулік уақытына, т.б. байланысты белгілі бір кезде өзгеріп отырады. Систола қысымы 120-дан 140 мм сынап бағанасына, диастола 60-тан 80 мм сынап бағанасына өзгеріп отырады. Қан қысымы таңертең 5-10 мм сынап бағанасына кем болады.
Қан қысымын (АҚ) анықтау іс-әрекеттері: Әзірлеңіз: тонометрді, фонендоскопты. Іс- әрекеттер: 1. пациентті ыңғайлы жағдайда отырғызыңыз немесе жатқызыңыз. 2. пациенттің қолын (алақанын) жоғары қаратып ашыңыз. 3. пациенттің иығына, шынтақ иінінен 2-3 см жоғары арасына бір саусақ сиятындай етіп манжетті байлаңыз. 4. монометрді манжетпен қосыңыз. 5. шынтақ иініне фонендоскопты орналастырып, иық артериясының соғуын тексеріңіз. 6. резеңке баллонның тиегін жауып манжетке біртіндеп тамырдың соғуы естілмегенше ауа жіберіңіз және оның үстіне 30мм с.б. ауаны қосыңыз. 7. ауанын қысымынан шыны түтіктегі сынап көтеріліп (монометр қолданса стрелкасы «0»-ден жоғары көтеріледі). Ол манжеттегі ауа қысымының өскенін көрсетеді. 8. резеңке баллонының тиегін ақырындап ашып, манжеттегі ауаны жайлап шығарыңыз. 9. фонендоскоптағы бірінші естілген дыбысты (тамырдың соғуы) сынап бағанасы бойынша салыстырыңыз – бұл көрсеткіш – систолалық жоғары қысым болып саналады. 10. ауаны одан әрі ақырын шығарыңыз, сол кезде тамырдың соғуы естілмей қалады, бұл кезде көрсеткіші диастолалық – төменгі қысым болып саналады. Алынған мәліметтерді температура (қызу) қағазына жазыңыз. Естеріңде болсын! Ересек адамның тұрақты қан қысымы 140/90 мм сынап бағанасынан 100/60 мм с.б. дейін болады.
|
