Органоидтар

1. Цитоплазма ұсақ түйіршікті құрылысты ішкі жартылайсұйық орта. Ядро және органоидтар орналасқан.

2. ЭПТ Ірі қуысты канал түзетін цитоплазмадағы мембраналы жүйе.

3. Рибосомалар Ұсақ жасушалық органоидтар. Ақуыз малекулаларының синтезін жүзеге асады, олардың аминқышқылдарынан жинақталуын қамтамассыз етеді.

4. Митохондрия Сфералық, жіптәрізді, сопақша және т.б. пішінді. Митохондрияның ішінде қыртыстар бар (ұзындығы 0,8 - 7 мк).

5. Хлоропласттар Диск пішінді, екі мембранамен қоршалған.

6. Гольджи комплекс Ірі қуысты жүйеден тұрады, олардан түтікшелер таралған, олар тор түзеді және олардан үнемі ұсақ және ірі көпіршіктер бөлінеді.

7. Лизосомалар Орташа домалақ пішінді (диам. 1 мк)

8. Жасушалық орталық Екі денешіктен тұрады – центриольдер және центросфералар – тығыз цитоплазмалық аймақтан.

9. Жасушаның қозғалыс органоидтары:

1. Кірпікшелер, талшықтар – бірдей ультражіңішке құрылысты.

2. Миофибрилдер ақшыл және қара түстен кезектесіп келетін тұрады

3. Жалғанаяқтар.

 

Қызметтері:

Күннің жарық энергиясын пайдалана отырып, неорганикалық заттардан органикалық заттарды синтездеп шығарады.

Тасымалдау қызметін атқарады.

Ядро және органоидтардың бір-бірімен қарым-қатынастарын қамтамассыз етеді.

Жасушадағы қоректік заттардың айналымына әсер етеді.

Жасушаны энергиямен қамтамассыз етеді. Энергия АТФ ыдырауы кезінде энергия босап шығады

Олардың негізінде бұлшық етттердің жиырылуы жүреді.

Сыртқы ортадан жасушаға енетін, (ақуыздар, майлар, полисахариттер) өнімдерді қабылдайды.

АТФ синтезі.

Майлар, көмірсулар, ақуыздар синтезімен байланысты реакцияларды жүзеге асырады.

Асқорту қызметін атқарады.

Жасушаның бөлінуі кезінде маңызды роль атқарады.

Бөліну ұршығының түзілуіне қатысады. Қоғалу қызметін атқарады.

2 Жұмыс. Тесттік тапсырмаларды орындау:

1.Микротүтікшелердің орталық ұйымы болып не табылады:

-кірпікшелер;

-центросома;

- центриолдер;

- микроталшықтар;

- Гольджи аппараты.

?

2.Бұлшық ет жиырылуының негізгі болып не табылады:

- коллаген;

- миозин;

- эластин;

- кератин;

- тубулин.

?

3.Цитозоль қаңқасын не құрайды:

- гиалоплазма;

- ЭПТ;

- Гольджи аппараты;

-аралық филаменттер;

- эктоплазма.

?

4.Ядроның ішкі құрамы аталады:

- макронуклеус;

- микронуклеус;

-нуклеоплазма;

- кариолемма;

-перинуклеарлық аймақ.

?

5.Эндоплазматический ретикулум тұрады:

- тегіс цистерна түріндегі күрделі мембрана торыынан;

- көпіршікті жүйемен байланысқан тегіс мебрана цистерна қатпарынан;

- екі мембранамен қоршалған цилиндрлар;

- тубулин ақуызынан тұратын жіңішке түтікшелер;

- мембранные мешочки, наполненные гидролитическими ферментами.

?

6.Екі суббірліктен, РНҚ және ақуыздан тұратын органелла:

- митохондрия;

- лизосомалар;

- Гольджи аппараты;

-рибосомалар;

-ядро.

?

7.Тегіс цистерна түріндегі күрделі мембрана торы қай органоидқа тән:

- лизосомалар;

-эндоплазмалық ретикулум;

- рибосомалар;

- ядро;

- жасуша орталығы.

?

8.Қосындылар қайда орналасады:

- митохондрияда;

- цитоплазмада;

- ЭПТ;

- пластидтерде;

- лизосомаларда

?

9.Бір мембранамен қоршалған органоидтар:

- ядро;

- пластидтер;

- митохондриялар;

-лизосомалар;

- рибосомалар.

?

10. Гольджи комплексінің қызметі:

- ДНҚ синтезіне қатысады;

- рибосоманың суббірлігін түзуге қатысады;

-ақуыз синтезіне қатысады;

- АТФ синтездейді;

- лизосоманы түзеді.

?

11.Ламинаның қызметі:

- ядроның тұрақты пішінің сақтап тұрады;

- рибосоманың жинақталуына қатысады;

- тұқымқуалау ақпаратын береді;

- хромосома түзілуіне қатысады;

- ақуызды синтезтездейді.

?

12.Жасушаның қандай компартментінде диссимиляцияның үшінші кезеңі өтеді:

- цитоплазмада;

- митохондрияда;

- пластидтерде;

- ЭПТ;

- рибосомада.

?

13.Лизосоманың түзілуіне қатысады:

- митохондрия;

- Гольджи аппараты;

- ядро;

- ЭПТ;

- жасуша орталығы.

?

14. Пероксисоманың қызметі:

- қзғалысқа қатысады;

- цитоқаңқаны түзеді;

-сутегі асқын тотығын ыдыратады;

- заттарды тасымалдайды;

- лизосоманы түзеді.

?

15.Екіншіретті лизосомалар түзіледі:

-Гольджи комплексінен бөлінеді;

-мебранамен қоршалған, бірінші ретті лизосоманың субстратпен қосылуы кезінде;

-Гольджи комплексіндегі процессинг нәтижесінде;

-жасушаның автолизі кезінде;

-Гольджи аппаратындағы жаңа цистерналардың түзілуі кезінде.