Билет № 3. 1. Телләр белүнең кирәклеге турында сөйлә

1. Телләр белүнең кирәклеге турында сөйлә;.

Тел кешеләргә бер-берсе белән аралашырга, бер-берсен аңларга ярдәм итә. Бүгенге көндә телләр белү бик кирәк, чөнки хәзер илләр арасында чикләр ачык. Телләр өйрәнү өчен чит илләргә сәяхәт итәргә бару, Интернет челтәре аша аралашу мөмкинлекләре дә бар. Бүген предприятиеләр, оешмалар беренче чиратта эшкә чит телләр белүче белгечләрне алалар. Татарстан мәктәпләрен тәмамлаучылар 3 телне: татар, рус һәм инглиз телләрен яхшы белергә тиеш.

Чит телне өйрәнү өчен, теләк кенә җитми, зур тырышлык кирәк.

-Хәтерләре яхшы кешеләр телләрне җиңелрәк һәм тизрәк өйрәнәләр. Нинди дә булса чит тел өйрәнү өчен, шул телдә күбрәк сөйләшергә кирәк. Радио тыңлау, телевидение тапшырулары карау, магнитофон язмалары тыңлауның да файдасы зур. Телне вакыт-вакыт кына түгел, ә даими өйрәнергә кирәк. Һәр көн бер сәгать өйрәнү яхшы нәтиҗә бирә. Мөмкинлек булганда, өйрәнә торган телдә сөйләшү, уку, язу, сөйләгәнне тыңлау зур ярдәм итә. Транспортта барганда да, чират торганда да вакытны файдалансаң, өйрәнергә күпкә җиңелрәк була.

Шуны истә тотарга кирәк: бер телне өйрәнсәң, икенчесен өйрәнү - ике тапкыр, өченчесен өйрәнү - өч тапкыр... җиңелрәк һәм тизрәк булачак.

Безнең мәктәптә татар, француз, инглиз, төрек телләре өйрәнергә була.

Татарстанда ике дәүләт теле бар, без ике телне дә яхшы белергә тиеш

Минем күп дусларым, күршеләрем, танышларым - татарлар. Шуңа күрә мин инглиз телен генә түгел, татар телен дә теләп өйрәнәм. Минем әтием дә, әнием дә татарча белмиләр. Алар минем татарча белүем белән горурланалар. Татар телен без 1 класстан өйрәнәбез. 9 класста бу фән атнага... тапкыр булды. Без дәресләрдә сүзләр өйрәнәбез, татар теленең грамматикасы белән танышабыз, төрле темаларга аралашабыз, татарча дөрес сөйләшергә тырышабыз. Әдәбият дәресләрендә татар шагыйрьләре һәм язучыларының тормышын, иҗатын өйрәнәбез, татар халкының гореф-гадәтләре, бәйрәмнәре белән танышабыз.

ЮНЕСКО тикшерүләре буенча, татар теле - дөньяда иң киң таралган 14 телнең берсе. Бу 14 телне белсәң, теләсә нинди телдә сөйләшүче кешеләр белән аңлашырга була. Дөньяда җиде миллионга якын татар яши. Татарлар Чиләбе, Оренбург, Пермь,Ульяновск өлкәләрендә, Башкортстанда, Мордовиядә, Украинада, Урта Азиядә, Балтыйк буе дәүләтләрендә, Себердә, Төркиядә, Финляндиядә, Польшада, Австралиядә, Кытайда, Германиядә, Америкада да яшиләр.

Инглиз теле - халыкара аралашу теле, мин аны шуңа күрә тырышып өйрәнәм. Инглиз теленнән олимпиадаларда катнашам.

Тема буенча сораулар:

• Телләр белү ни өчен кирәк?

• Татарстан укучылары ничә телне яхшы белергә тиеш?

• Мәктәбегездә нинди телләр укытыла?

• Татар теле дәресләрендә нишлисез?

· Чит тел өйрәнәсеңме?

· Син ничек уйлыйсың, телләр өйрәнү киләчәктә сиңа ярдәм итәрме?

• Әти-әниеңнең телләр өйрәнүгә мөнәсәбәте нинди?

• Татар теле дөньяда нинди урын тота?

• Тел өйрәнүче кешегә нинди киңәшләр бирер идең?

2. Текстны сәнгатьле итеп укы һәм биремне үтә;.

Хәлең ничек, әби?

Хәлимә әби берүзе генә яши. Ләкин ул ялгызлыкны һич тә сизми, чөнки аның күршеләре яхшы. Алар әбинең хәлен белеп, кирәк вакытта аңа ярдәм итеп торалар.

Бүген дә Хәлимә карчык янына күрше кызы Резидә килеп

керде.

— Хәлимә әби, исәнме. Хәлләрең ничек?

— Исәнме, кызым Резидә' Аллага шөкер, әйбәт. Хәл белергә керүең өчен рәхмәт.

— Хәлимә әби, бүген минем буш вакытым күбрәк. Әйдә мин тиз генә өеңне җыештырып алам.

—- Һай, рәхмәт тешкере, кызым, бик яхшы булыр. Картайдым шул, билем авырта, иелеп идән юа алмыйм.

Резидә идәннәрне юды, тузан сөртте Күрше әбигә мәктәп тормышындагы яңалыкларны да сөйләргә онытмады. Ялгыз яшәүче әбигә бөтен нәрсә дә кызык иде Ул Резедәне кызыксынып тыңлады, вакыт-вакыт сораулар да бирде. Шулай күңелле итеп эшләгәч, эш тә тиз бетте.

— Әби! Хәзер йөгереп кенә кибеткә дә барып килим әле Иртәгә мәктәптә дәресләрдән соң зур бәйрәм була, шуңа күрә мин соң кайтам. Синең яныңа керергә өлгермим. Кибеттән нәрсә алыйм?

— Рәхмәт балам Катык, сөт, икмәк ал. Картайдым шул, аякларым да начар тыңлыйлар. Кибеткә барып кайту хәзер җиңел эш түгел

Резедә яшь шул, кибеткә дә тиз генә барып кайтты.

— Әби, менә әйткәннәрнең барысын да алып кайттым.

— Игелекле бала икәнсең, рәхмәт төшсен.

— Әби, мин хәзер кайтыйм инде. Әниләр эштән кайтканчы, өйне җыештырырга, балалар бакчасыннан сеңлемне алырга кирәк. Мин берсекөнгә тагын килермен. Сау бул, әби!

- Сау бул, балам, сау бул, - дип, Хәлимә әби Резидәне аркасыннан сөеп озатып калды.

3. Бирелгән сүзләрне кулланып, югалган песи баласы турында белдерү яз.

Сүзләр: сигез айлык, бар, кичке, Актәпи, песи баласы, югалды, гәүдәсе, соры тап, кушаматы, ак, кара, күрсәгез, зинһар, шылтыратуыгызны үтенәбез, тәпиләре, борыны да, маңгаенда, сәгать 6 дан соң, 4-62-52-74 телефонына, ярдәм итегез;