Билет № 14. 1. Татарстанда укучылар өчен ял итү урыннары турында сөйләргә1. Татарстанда укучылар өчен ял итү урыннары турында сөйләргә;. Республикада балалар өчен төрле ял итү урыннары күп. Каникулларны файдалы һәм күңелле итеп үткәрер өчен мәктәп лагерьлары, спорт сарайлары, мәдәният йортлары, балалар иҗат үзәкләре бар. Шулар арасында балаларның иң яратканы - җәйге лагерьлар. Эш юнәлешләре буенча җәйге лагерьлар берничә төрле була: ял лагерьлары, спорт лагерьлары, хезмәт лагерьлары, интеллект-белем лагерьлары. Ял лагеренда балалар ял итәләр. Хезмәт лагеренда балалар, гадәттә, нинди дә булса файдалы хезмәт белән шөгыльләнәләр. Спорт лагеренда спортка зур игътибар бирелә Интеллект лагерьларында төрле фәннәр буенча белемнәрен тирәнәйтәләр. Республикабызның «Сәләт» лагере турында белмәгән яки ишетмәгән кеше юктыр. «Сәләт» аланында ял итүче балаларны сәлкешләр дип йөртәләр. «Сәләт» ул - балалар дәүләте, 9 мөстәкыйль лагерьны берләштерә. Казан, Әлмәт, Анапа шәһәрләрендә, Яшел Үзән, Саба, Зәй, Балтач, Алексеев, Биектау районнарында урнашкан һәр лагерьның үз программасы, үз юнәлеше бар. Мәсәлән, Алексеев районындагы Биләр лагеренда ял итүче балалар археология, экология белән шөгыльләнәләр, төрле һөнәрләргә өйрәнәләр. Ә Әлмәт районындагы «Сәләт»тә әдәбият һәм сәнгать белән кызыксынучы балалар ял итә. «Сәләт»тә олимпиадаларда җиңүче, төрле фәнни конференцияләрдә, конкурсларда катнашучы акыллы һәм сәләтле татар балалары гына түгел, башка милләт балалары да ял итә ала. Ләкин, моның өчен, беренчедән, аларның сәләтле, кызыксынучан, мавыгучан, аралашучан булулары кирәк. Икенчедән, «Сәләт»тә ял итүче һәр бала татарча сөйләшә белергә тиеш, чөнки биредә аралашу татар телендә генә бара. «Сәләт»тә үткән вакытны бишенче уку чиреге дип әйтергә була. Укучылар 3 атна дәвамында төрле иҗади мәйданчыкларда, фәнни түгәрәкләрдә һәм остаханәләрдә шөгыльләнәләр. Информатика, татар теле, әдәбият, тарих, логика, психология, сәнгать, фольклор дәресләрен танылган галимнәр, язучылар, шагыйрьләр, тарихчылар, телчеләр, рәссамнар үткәрә. Ә менә инглиз теленә балаларны Америкадан килгән студентлар өйрәтә. Укулар һәр көн иртәнге аштан соң төшке ашка кадәр дәвам итә. Остаханәләрдә балалар төрле борынгы кул эшләренә, мәсәлән, сөлге тукырга, балчыктан чүлмәк ясарга өйрәнәләр. Төшке аштан соң волейбол, футбол уеннары, «Сабантуй» һәм «Сәләт-туй» бәйрәмнәрендә бау тартышу, шахмат, армспорт ярышлары уздырыла. Тема буенча сораулар: • Татарстанда балалар өчен нинди ял итү урыннары бар? • Җәйге лагерьларның нинди төрләрен беләсең? • Нәрсә ул - "Сәләт"7 Ул кемнәр өчен? • Сәлкешләр вакытларын ничек үткәрәләр? • Алар нәрсә белән шөгыльләнә? Сәлкешләр белән кемнәр шөгыльләнә? • "Сәләт" лагеренда спортка мөнәсәбәт нинди? • Синең "Сәләт" лагеренда ял иткәнең бармы? (Ял итәсең киләме7) 2. Текстны сәнгатьле итеп укы һәм биремне үтә;. Бәхет Җәйге ял вакытында Гөлгенә Казаннан авылга, әнисенең бертуган абыйсы гаиләсенә кунакка кайтты. Миргазыян абый — авыл укытучысы. Көннәрнең берендә ул Гөлгенәгә «Үзең буя» ("Раскрась сам") дигән альбом һәм буяу карандашлары бирде. Альбомда йорт кошларының һәм хайваннарының рәсемнәре ясалган иде. Дәү абыйсы Гөлгенәне үзенең янына утыртты да сораштыра башлады: —Менә монысы нәрсә инде, сеңелем? —Каз, —диде Гөлгенә. —Ә бусы? —Гусак. Миргазыян абый яхшылап кына аңлатты. Русчасын дөрес әйттең — гусак. Ә татарчасы ата каз була. Ата каз! — Укытучы абый альбомның алдагы битен ачты. — Ә монысы нәрсә инде? —Тавык, — дип җавап бирде Гөлгенә. —Ә бусы? —Ата тавык. Миргазыян абый көлеп җибәрде. Әмма, Гөлгенәне үпкәләтмәскә тырышып, җайлап-ипләп кенә әйтте: — Без татарча аны әтәч дибез. Русчасы петух була. Апар шулай итеп бер-бер артлы альбомның башка битләрен ачтылар. Туган телне чамалы белгән шәһәр кызы башка рәсемнәрдә дә хаталар ясады. Дәү абыйсы аның һәр сүзен кат-кат төзәткәч, Гөлгенә әллә никадәр яңа сүз өйрәнде. Гөлгенә аларны тагын бер кат кабатлап чыкты. Миргазыян абыйсы аңа тагын бик күп кошларның, чәчәкләр, агач-куакларның татарча исемнәрен өйрәтте. Шәһәргә кайтканда, Гөлгенә татарча матур итеп сөйләшә белә иде инде. Рәхәт икән ул үз туган телеңдә сөйләшә белү! Зур бәхет икән ул!.. (Дэния Гайнетдиновадан)
3. Фигыльләрне һәм сорауларны тиешле кушымчалар белән язып бетер. вот бы отдохнут ял ит______ Нишлә _________ не отдохнув ял ит______ Нишлә__________ отдохнув ял ит______ Нишлә__________ до того, как отдохнуть ял ит_ ________ Нишлә__________ отдыхать ял ит________ Нишлә__________
|
