Тыныс алу жиілігін, пульсті және артериалдық қан қысымын зерттеуді жүргізу.Диагностикалық маңызы.Тыныс алу жиілігі. Қалыпты жағдайда тыныс алу саны минутына шамамен 16-20- дай болады. Оны санау науқасқа білдірмей жүрілуі тиіс. Науқастың қолын алып, тамыр соғуын тексергендей, осы қолды әйелдерде кеуде үстіне, ерлерде құрсағына қойып, бір минут ішінде қолдың неше рет дем алғанда көтерілгенін санаймыз. Жаңа туған нәресте 40-45 рет дем алады. Жас ұлғайған сайын тыныс алу жиілігі азаяды. Ұйқы кезінде тыныс алу минутына 14-15-ке дейін төмендейді., ал ол физикалық ауырлық көтергенде, не жүгіргенде, эмоцияға берілген кезінде, тамақ ішкенде жиілейді. Тыныс алу жиілігінің патологиялық жиіленуі (tachipnoe) науқастардың дене қызуы көтерілген жағдайларда және өкпенің әр түрлі аурулары кезінде кездеседі.(өкпе қабынуы, туберкулез, инфаркт, өкпе эмфиземасы т.б.). Тыныс алу жиіленуі кезінде өкпеде газ алмасуының бұзылуының әсерінен қанда көмірқышқылы көбейіп тыныс алу орталығының тітіркендіруін туындатады. Жиі тыныс алу плевраның зақымдалуы кезінде де кездеседі (экссудативті плеврит, гемоторакс, пневмоторакс), бұл ауруларда өкпенің сығылуы нәтижесінде тыныс алу беті кемиді. Миозиттер, құрғақ плеврит, қабырғалар сынғанда, невралгияларда тыныс алу жиілеп, тыныс терең болмайды. Артериалдық пульсті анықтау. Сол жақ қарынша жиырылғанда қан қолқаға үлкен қысыммен өтеді. Бұл кезде қан тамырларының қабырғалары, оның эластикалық қасиетіне байланысты керіліп, қайтадан жиырылып қозғалысқа келеді. Сонымен қан тамырын, яғни тамырды тексеру дегеніміз- солжақ қарыншаның систоласының әсерінен артериалдық қан тамырларына беріллу тербелесін зерттеу. Қан тамырларының қабырғаларының кеңеюі, оның тербелу амплитудасы биік емес, оны көзбен байқау қиын, сондықтан да тамырдың қасиетін пальпация әдісімен анықтаймыз. Пульсті білезік артериясында анықтайды, білезік жілігінің біз тәрізді өсіндісін білезік етінің сіңірінің ортасында, теріні басып зерттейді. Білезік артериясының топографиялық ерекшелігін еске ала отырып, қан тамырды сүйекке тақап, оның сипаттамасын анықтайды. Пульсті ұйқы артерияларында да анықтауға болады. Пульсті a. dorsalis pedis артериясында анықтаудың үлкен маңызы бар. Оның нашар әлсіз сезілуі немесе тіпті жоқ болуы бітелінетін эндоартериттің белгісі болып есептеледі. Пульсті екі білезік артерияларын бір сәтте зерттеу арқылы анықтайды. Қалыпты жағдайда тамырдың соғуы екі қолда бірдей. Бірдей болмайтыны, оның толқыны шеткі артерияларға жетпейді, қан тамырларының толуы да бұзылады (puesus differens), бір жағындағы шынтақ білек немесе бұғана асты артерияларының тарылуы, лимфа бездері үлкейгенде, ісік және аорта аневризмасымен қан тамырларының басылуы мүмкін. Сол жақ жүрекше екі жармалы тесіктің тарылуында үлкейіп, ол сол жақ бұғана артериясын басады. Бұл симптом Попов-Савчеев симптомы деп аталады. Пульсті екі білезік артериясын тексере отырып, науқастың бір қолынан қан тамырларына сипаттама береді. Бұл үшін дәрігер науқастың қолын білезіктің сырт жағынан қапсыра ұстап, үлкен саусақты сырт жағынан орналастырып, 2,3,4 саусақтарымен ішкі бетінен білезік артериясын сүйекке басып, анықтайды. Оған сипаттама беру үшін, қан тамырларының қабырғаларының жағдайын саусақпен тамырдың бойымен және көлденең басып сипап анықтайды. Пульстің сипаттамасы. Қалыпты жағдайда пульстің бір минуттағы саны 60-80-ге тең. Тамырды ¼ және ½ минутте санап болған санды төртке көбейтіп немесе екі еселейді, оны толық бір минутте деп санайды және тамырмен бірге жүректің ұшынан тыңдап, жүректің бір минуттағы жиырылу саны пульспен бірдей болуы қажет. Мұны пульстің кемістігінің бар не жоғын анықтау үшін жасайды (pulsus defficiens). Жүректің жиырылуы, оның жиілігі қан тамыры артериясының тербелісінен артық болады. Пульстің саны әр түрлі себептердің әсерінен өзгереді, біресе жылдам, біресе жәй болады. Жылдам пульс (pulsus frequens) жүректің жылдам жиырылуынан болады – синустық тахикардия.
|
