Фрикциялық берілістер және вариаторлар. Жалпы түсінік

Жетекші денедегі қозғалыс жетектегі денеге үйкеліс күші арқылы берілетін берілістерді фрикциялык берілістер дейміз. Қарапайым фрикциялық беріліс біріне-бірі кысылған екі дөңгелектен тұрады.

Фрикциялык берілістердің куаты, яғни бір біліктен екінші білікке берілетін моменттің шамасы екі дөңгелектің жанасу ауданында пайда болатын үйкеліс күшіне байланысты. (4.1-сурет)

Сондыктан айналмалы дөңгелектер бірімен-бірі белгілі күшпен қысылуы шарт, бұл көбінесе арнаулы серіппе аркылы жүзеге асырылады.

 

 

4.1-сурет. Карапайым фрикциялық беріліс.

 

Фрикциялық берелістердің жұмыс істеу шартына байланысты, үйксліс күші беріліс күшінен көп нсмесе үйкеліс күшінен пайда болған момент есептегі берілген күш моментінен көп болуы тиіс.

F_үйк >; F (9.1)

 

Бәрімізге белгілі үйкеліс күші:

 

F_үйк = F_қf (9.2)

 

F_қ – жанасу ауданына түсетін қысу күші; f - үйкеліс коэффициенті.

Үйкеліс коэффициентінің шамасы аздығынан, қысу күшінің шамасы есептегі күштен бірнеше есе артық болады. Мысалы, қүрғақ бетті болаттар үшін үйкеліс коэффициенті f =0,l жағдайда қысу күші пайдалы күштен он есе артық.

Осыған байланысты фрикциялық берілістерде біліктер мен тіректердің өлшемдері үлкен болады, сондықтан олар арқылы берілетін ең үлкен куат шамасы 10-30 ат күшінен аспайды.

Фрикциялық берілістердің артықшылықтары:

а) құрылымы қарапайым, теңселу денесінен тіс жасаудың
қажеті жоқ;

б) қозғалыс бір қалыпты беріледі, сондықтан ол жоғары
жылдамдықпен айналатын механизмдерде және приборларда
қолданылады.

в) айналыс сандарын сатысыз реттеуге мүмкіндік береді;

г) олар конусты дискілі түрде жасалып, берілісті белгілі бұрышпен беруге мүмкіндік туғызады.

Фрикциялық берілістердің кемшіліктері:

а) фрикциялық берілістерде мойынтірек пен білікке күш көп түседі;

б) фрикциялық берілістердің пайдалы әсер коэффициен-
тінің шамасы аз (η=0,8-0,92). Фрикциялық берілістердің жұмыс істеуі кезінде сырғанау пайда болады. Сондықтан беріліс қатынасы тұрақсыз және фрикциялық дискілер бетінің тозуы бірқалыпты болмайды;

в) айналмалы денелердің қысылып тұруы қажет, сондықтан қосымша қысу жабдықтарын керек етеді.