Сабақ. Тері меланомасыКіріспе. Ресми есеп-санақ құжаттарында меланома тері рагынан бөлек қаралады.Тері меланомасы шамалы сирек кездесетін қатерлі ісікке жатады. Тері меланомасы пигмент түзетін меланоциттен пайда болады, олар эпидермистің базальды қабатында, негізгі тері мен эпидермис арасындағы сызықта орналасады. Меланоциттің меланофорлы (меланин түзбейтін) клеткадан ерекшелігі, оны 3,4-диоксифинилаланинмен бояғанда, ол қоңыр не қара түске өзгереді. Бұл құбылысты – ДОФА – реакциясы дейді. ДОФА реакциясының оң болуы тек меланоцитке тән, бұл клеткада фермент меланогеназа болғанда ғана, пропигмент меланинге айналады. Меланогенезге негізгі рол атқарушыларға эндокриндік ағзалар, соның ішінде гипофиз жатады. Бұл без α (альфа) және β (бэта)–меланиндерді қоздырушы гормонды шығарады. Меланин пайда болуына себепті әсер ететіндер ультракүлгін мен ренген сәулелері. Тері меланомасын бірден анықтау мүмкін емес, оның ағымы өте қауіпті, емдеу жолы да күрделі. Меланомада пункция не биопсия жасауға болмайды. Осыған байланысты көпшілігінде емдеу кезінде кешенді әдіс қолданады.
Меланоманың пайда болуы Тері меланомасы қалдардан (пигментті невус) пайда болады, қалдар неше түрлі болып келеді: · жалпақ тәріздес, · бөртпеге ұқсас, · түйінді, · сүйелді, · шашақты. Морфологиялық тұрғыдан қалдардың бірнеше түрлері бар: Шекаралы невус (№1-сурет). Өте жиі ұмада, алақанда, табанда кездеседі. Оның түсі қою-қоңыр, көлемі 1 см-ден аспайтын жалпақ, тері деңгейінен көтерілмейтін және шашсыз келетін таңба. Меланомаға ауысу мсүмкіншілігі тым жоғары келеді. Тері ішіндегі невус (№2-сурет). Басқаларға қарағанда жиірек анықталынады.Эпидермис жұқа келіп, нәзіктеу болады және кейде онда гиперкератоз және папилламатоз байқалады. Ол тері деңгейінен көтерілмейді, әрі қатерлі ісікке сирек жағдайда ауысады. Көкшіл невус (№3- сурет). Теріде терең жерде орналасқан, сондықтан көкшіл түстес боп келеді, эпидермис оның үстінде жұқарып көрінеді. Сирек жағдайда меланомаға көшеді. Аралас невус (№4- сурет). Екі қабатты, эпидермис және дерманы алып жатады. Сондықтан бұл невуста эпидермальды, не шекаралы түрі басым болып кездеседі. Тері деңгейінен қөтеріліп тұрады және қатерлі ісікке тез айналады. Ювенильді (жасөспірімдік) невус (№5- сурет,. Жалпақ тәріздес түйін, сұрғылт қызыл, немесе, сирек жағдайда, қоңыр түстес келеді. Эпидермис жұқалау болып, 6,0% жағдайда меланомаға ауысады
Дюбрейл меланозы (№6- сурет). Жалпақ тәріздес түйін, сұрғылт қызыл, немесе, сирек жағдайда, қоңыр түстес келеді. Эпидермис жұқалау болып, 6,0% жағдайда меланомаға ауысады. Көбінде - әйелдердің кеудесінде, бетте, қолда және т.б. жерлерде кездеседі көбінесе егде жастағы адамдарда. Бірнешеу болып қою-қоңыр түсті таңбалармен белгіленеді, олардың шекарасы көмескіл келіп, сандары көп болады және боялу қасиеттері саналуан жүреді. Әртүрлі әдеби мәліметтеріне сүйенсек, Дюбрейл меланозынан пайда болатын меланома, жалпы меланомамен салыстырғанда 10 - 33,0% құрайды, ал кейбіреулері – 75,0%-ға жететіндігін көрсетеді.
Ота невусы – туа біткен қал, көбінесе үштік жүйкенің I- және II- бағаналары жүйкеленетін аймақтың бір жағында ғана кездеседі. Сирек жағдайда туа пайда болады, әсіресе жас балалар мен жас өспірімдер арасында жынысты ересейу кезеңінде пайда болады. Бұл невус пигментті дақ көкшіл не қара-көкшіл түсті болып, бет аймақтың бір жағын жиі зақымдайды. Клиникалық көрістері қара-қошқыл пигментті көздің шырышты қабатында, ақ қабығында, нұрлы қабықта орналасады (№7- сурет). Сонымен бірге, бір-біріне сіңісіп өскен, не алып көлемді ұрт аймағында, жоғарғы жақ пен самай сүйектерінің үстінде (№8- сурет) көкшіл-қара түсті зақымдалған жағында орналасып, көрген кезде түсіне қарай беті «ыластанған тері» тәрізді болып көрінеді.
Моңңол дағы ( №9- суреттер) - көкшіл түсті сегізкөз, бөксе мен сан аймақтарындағы терісінде,ал меланиен пигменттері терінің дәнекер қабатында орналасады. Бұл дақ алғаш рет моңғолдардың баласында кездесетіндігі туралы белгілі болған. Алайда бұл дақ моңғолдарда, қазақтарда, қырғыздарда, якуттарда, айндарда, кәрістерде, буряттарда, тувалықтарда, Солтүстік Америка индейцтерінде және басқа ұлттарда да кездеседі. Монғол дағы жаңа туған балаларда екінші не үшінші күндері белгілі болып, 12-24 айдан соң өз бетінше кетіп қалады, ал кейбір кезде ересектерде қалдық түрінде сақталып қалады
|
