У ТРАМВАІ

 

Карпавiч зайшоў у трамвай. У паношаным, але чыстым шэрым касцюме, на пiнжаку якога ў тры рады былi прышпiлены планкi ордэнаў i медалёў, са старым салдацкiм рэчавым мяшком. Памалу апусцiўся на краёк сядзення каля маладой жанчыны, паклаў на каленi рэчавы мяшок.

— Да вакзала, грамадзяначка, далёка? — спытаў у суседкi.

Тая не адказала.

— Не турбуйцеся — вадзiцель аб’явiць, — пачуў з другога боку лагодны жаночы голас.

Трамвай мякка пагойдваўся. Карпавiч сядзеў i думаў, што цяпер, падлячыўшыся ў шпiталi, з вялiкай ахвотаю — не, з прагаю ў сэрцы i руках — сядзе на свой трактар. Не марудзячы нiводнага дня. Зямля, поле… Душа глыбока-глыбока будзе ўдыхаць яго… Цi — не, спачатку, мусiць, ён сходзiць да Беседзi. Пастаiць там пад старой нiцай вярбою, паглядзiць на павольную плынь рэчкi, у якой так чыста i весела адлюстроўваецца блакiтнае неба…

Суседка Карпавiча, чвякаючы ротам, нешта жавала. Як бы незнарок таўханула яго локцем у бок, адхiляла ад сябе. Ён адсунуўся на самы краёк. Абапёрся абедзвюма рукамi на рэчавы мяшок, зноў з цiхай задаволенасцю падумаў: “От падрамантаваўся — i за справу. — I быццам пацвердзiў нешта: — Ага, у кабiну”.

Пасядзеў на крайку — няёмка. Падаўся трошкi да суседкi. Яна зноў яго — таўхель!

I так — некалькi разоў.

Нарэшце Карпавiчу надакучыла гэта. Ён кашлянуў у кулак, павярнуўся да суседкi.

— Ты, маладзiчка, у вёсцы была калi? — У вочы яму кiнулася, што белыя валасы жанчыны пазлямчылiся ў пасмы i льснiлiся.

— А то не. Мы шэфы. — Яна кальнула яго дзёрзкiм позiркам.

— Дык, можа, i на пашу завiтвала, дзе статак пасецца? — Карпавiч пiльна пазiраў на суседку.

— От яшчэ… мне! А што?

— Каровы на пашы наядзяцца травы-муравы i палягуць, жуйку жуюць. Малачко, значыцца, гатуюць нам. Ну, не былi б каровы… Дык не бачыла, грамадзяначка.

Жанчына ўставiлася на яго, лыпаючы начэрненымi вейкамi, перастала жаваць. Хвiлiнку няўцямна пазiрала, потым ускочыла з сядзення. Сiнiя выцертыя штаны, як нi лопнуць, абцягвалi яе клубы i ногi.

Пусцiце мяне, мне выходзiць.

Карпавiч устаў, усмiхнуўся зморшчаным карычневым тварам. Але спагадлiвыя i насмешлiвыя вочы яго не смяялiся. У iх стаiлiся горкая роспач i глыбока захаваны боль.

А. Капусцiн

 

КВЕТКІ САЛДАТА

 

У падземным пераходзе на плошчы Якуба Коласа выстраiлася шарэнга жанчын з кветкамi ў вёдрах. Да першай з iх падляцелi дзве Кацюшы, як я iх потым назваў сам сабе. Вiдаць, старшакласнiцы — у аднолькавых карычневых спаднiчках i белых блузках. Яны з захапленнем залюбавалiся алымi ружамi. Адна прыцiшана, з прыдыханнем выгукнула:

— Якое хараство-о!

Побач з iмi, нiбы вырас з-пад зямлi, стаў русявы статны салдат.

— Падабаюцца?

Кацюшы нiчога не адказалi, толькi ўважлiва, з прытоенай насцярожанасцю глянулi на яго: знаёмiцца хоча?

— Вось гэтую i гэтую, — паказаў пальцам вайсковец у вядро.

Жанчына торапка, наколькi дазвалялi яе тоўстыя вузлаватыя пальцы, адабрала ў букеце аблюбаваныя iм кветкi. Ён, як у лёгкiм паклоне, нахiлiў галаву, працягнуў iх Кацюшам:

— Калi ласка!

— Ой, што вы! — збянтэжылiся дзяўчаты. Вiдаць было, iм дужа хацелася атрымаць падарунак ад прыгожага хлопца, аднак штосьцi стрымлiвала iх.

— Калi ласка, прашу!

Яны ўзялi кветкi, i твары ўсiх трох засвяцiлiся чыстай, як ранiшняя зара на бясхмарным небе, радасцю.

Салдат павярнуўся да жанчыны:

— Колькi з мяне?

Вастраносы жаўтушны твар момант быў як застылы. Раптам на iм ажылi нейкiя рухавыя рысы.

— Нiколькi.

— Не, што вы! — запярэчыў салдат, дастаючы з кiшэнi кашалёк.

— Нiколькi, кажу, — замахала рукамi жанчына. — Няхай будзе ўсiм вам на радасць, на дабро.

Цi то яе расчулiла такая рэдкая па цяперашнiм тлумным часе чалавечая шчырасць, цi прыгадалася ёй нешта запаветнае, навек зберажонае ў сэрцы з яе далёкай маладосцi?

Нечаканы ўчынак жанчыны збянтэжыў салдата, але ён зразумеў: не возьме яна грошай, не. Ён выпрастаў плечы, наструнiўся, кiнуў руку да казырка:

— Шчыры вам дзякуй, мацi. — Павярнуўся да дзяўчат, усмiхнуўся: — Да пабачэння! — i пайшоў.

Ступаў ён цвёрдым чаканным крокам. У яго прыгожай паходцы адчувалася ўзнёслае юначае ўсведамленне мужчынскай годнасцi. Дзяўчаты праводзiлi яго ўдзячнымi замiлаванымi позiркамi. Я таксама пазiраў яму ўслед i падумаў: “Салдат беларускай армii…”

Аляксандр Капусцiн