Список использованных источников. 1. Кряж, В.Н. Показатели отношения и включенности студентов Белоруссии в физкультурно-спортивную деятельность/ В.Н

1. Кряж, В.Н. Показатели отношения и включенности студентов Белоруссии в физкультурно-спортивную деятельность/ В.Н. Кряж [и др.]//Здоровье студентов. - Вып. I. – Здоровый образ жизни и физическая культура студентов: социологические аспекты. — М.-Харьков, 1990. - С. 81-84.

2. Бака, Р. Региональные особенности формирования физической культуры студентов: монография / Р. Бака, Д. Давиденко, М. Филиппов. – СПб.: НП «Стратегия будущего», 2008. – 265 с.

3. Куликов, В.М. Исследование годичной динамики умственной работоспособности студентов ГГАУ / В.М. Куликов, Е.В. Скворода, С.А. Кесель// Физическое воспитание и спорт в системе образования как факторы физического и духовного оздоровления наци. Научно-педагогическая школа В.Н. Кряжа. В 2 частях. Часть 2.— Минск: БГУФК, 2009. – С. 158-163.

4. Физическая культура: типовая учеб. программа для высш. учеб. заведений / сост.: В.А. Коледа [и др.]; под ред. В.А. Коледы. – Минск: РИВШ, 2008. – 60 с.

5 Аванесов, В.С. Тесты в социологическом исследовании / В.С. Аванесов. – М.: Наука, 1982. – 199 с.

 

9. Krjazh V. Dymorfizm plziowy wybranych cech somatycznych osob w wieku od 4 do 60 lat i starszych/ Krjazh V., Starosta W., Krjazh Z., Pavlova-Starosta T.// Rochniki Naukowe Wyzszej Szkoly Wychowania Fizycnego i Turystyki w Bialymstoku, №6. – Dzial Wydawnictw I Publikacji Wyzszej Szkoly Wychowania Fizycnego i Turystyki w Bialymstoku, 2010. – S. 45-50. (получена по почте в 2011 году)

 

Dymorfizm płciowy wybranych cech somatycznych osób w wieku od 4 do 60 lat i starszych

 

Vladimir Krjaż¹, Włodzimierz Starosta², Zinaida Krjaż³, Tatiana Pawłowa-Starosta²

 

¹ Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Mińsku (Białoruś); ² Instytut Sportu w Warszawie i Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku (Polska); ³ Narodowy Instytut Edukacji w Mińsku (Białoruś)

Streszczenie

Celem badań było poznanie zjawiska dymorfizmu płciowego w rozwoju fizycznym u osób w wieku 4-60 lat i starszych. Badaniom poddano 16022 osób, w tym 8029 mężczyzn i 7993 kobiet. Badania prowadzono w okresie 26 miesięcy w latach 1996-1998. Dotyczyły one pomiaru wysokości i masy ciała oraz obwodu klatki piersiowej. Na podstawie zebranego materiału określono zmiany zachodzące w rozwoju fizycznym, prawdopodobnie pod wpływem czynników: genetycznych, socjalnych i ekologicznych (globalnych i regionalnych), a także ich wzajemnego oddziaływania na czynnik genetyczny. Skutkiem tych wpływów była nierównomierność i asynchroniczność rozwoju fizycznego. Ustalono też poziom i chronologię zmian zachodzących w zakresie wysokości i masy ciała oraz obwodu klatki piersiowej mężczyzn i kobiet.

Słowa kluczowe: wysokość i masa ciała, obwód klatki piersiowej, dymorfizm płciowy, rozwój fizyczny, nierównomierność, asynchroniczność;.

 

Wstęp

Badania ukierunkowane na poznanie zjawiska dymorfizmu płciowego dostarczyły ważnych informacji odnośnie rozwoju fundamentalnej wiedzy o człowieku. Jednocześnie, były one pożyteczne przy rozwiązywaniu szeregu użytkowych problemów życiowych. W czasie ostatnich dwóch stuleci duże zainteresowanie poznaniem dymorfizmu płciowego uwarunkowane było sprzecznościami występującymi między procesem płciowego zróżnicowania socjokulturowych funkcji i podejmowaniem przez kobiety nowych dla nich zawodów i obszarów społecznej działalności [7]. Takimi obszarami stawiającymi wysokie wymagania odnośnie zróżnicowania płciowego, był m.in. sport wyczynowy [13] i wychowanie fizyczne.

Wokół problemów związanych z rozwojem sportu wyczynowego kobiet toczą się żarliwe dyskusje. Dotyczą one problemu emancypacji kobiet jako czynnika rozwoju międzynarodowego ruchu sportowego [7], podziału dyscyplin sportowych na "męskie " i "żeńskie"; [22-24], ich liczebności w programach igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata i kontynentów. W związku z podnoszeniem się poziomu sportu wyczynowego kobiet i nieprzerwanym wzrostem obciążeń treningowych i startowych ze szczególną intensywnością pojawił się problem uwzględnienia fizjologicznych właściwości żeńskiego organizmu [25], indywidualizacji rozwoju zdolności koordynacyjnych [19], fizycznego i techniczno-taktycznego przygotowania kobiet [4] i inne. W związku ze specyfiką sportu badania dymorfizmu rozwoju fizycznego, z reguły ograniczano do określenia wieku uzyskiwania najwyższych wyników sportowych.

W wychowaniu fizycznym poznanie dymorfizmu płciowego uwarunkowane jest: koniecznością monitorowania rozwoju fizycznego [26, 1, 28], opracowania norm i zasad programu wychowania fizycznego uczniów [10, 11]. Od nich zależy treść programów i technologia pedagogiczna [12, 27]. Dymorfizm płciowy uwzględnia się przy ustalaniu zadań związanych z treścią wychowania fizycznego uczącej się młodzieży, normowania obciążeń fizycznych i innych [9]. Granice wieku dotyczące dymorfizmu płciowego uczącej się młodzieży określa się przeważnie na podstawie systemu kształcenia funkcjonującego w różnych krajach [6, 18]. W związku ze znacznym wzrostem populacji ludzi w starszym wieku, jak też prognozami utrzymywania się tej tendencji w przyszłości w różnych krajach zaktywizowano badania dymorfizmu płciowego u osób drugiego (??) okresu dojrzewania, wieku podeszłego i starczego [8].

Rozwój fizyczny człowieka na wszystkich jego etapach ściśle łączy się ze wskaźnikami jego zdrowia. Jednymi z najbardziej dostępnych i dostatecznie informacyjnych wskaźników rozwoju fizycznego są ogólne wymiary ciała [5]. Dlatego, podstawowymi wskaźnikami w znaczącej części badań były: wysokość i masa ciała oraz obwód klatki piersiowej [5, 8, 15, 16, 18, 20]. W wyniku ich pomiaru ustalono, że na dymorfizm płciowy wpływają: wiek, warunki klimatyczno-geograficzne, socjalne i wiele jeszcze innych czynników. Jednak, wnioski te formułowano na podstawie danych zebranych w różnych latach, warunkach i grupach etnicznych. Prawidłowo odzwierciedlając ogólną tendencję nie dostarczają one konkretnej i wiarygodnej charakterystyki przejawiania się dymorfizmu rozwoju fizycznego współczesnego człowieka.

Dla uzyskania takiej charakterystyki konieczne jest przeprowadzenie badań jednocześnie na różnych grupach wiekowych w wystarczająco dużym przedziale wieku. Metoda ta nazywa się generalizującą. Po raz pierwszy metoda ta zastosowana została przez A. Ketle'go w 1836 roku dla poznania prawidłowości rozwoju człowieka. Dlatego, celem niniejszej pracy było poznanie dymorfizmu płciowego w rozwoju fizycznym osób w przedziale wieku od 4 do 60 lat i starszych z wykorzystaniem metody generalizującej [6, 8, 15, 18, 20 i in.]. Chodziło też o określenie zmian w zakresie wymiarów ciała oraz ich przebiegu u osób obu płci w zależności od wieku.