Йсіндердің ішкі қоғамдық өмірі мен кәсібіАңыз бойынша ең алғашқы үйсін билеушісі Елжау би болған. Үйсін билеушілерінің лауазымы гуньмо (күнби) деп аталды. «Менің жайылымыма ешкім малын жаймасын» деген сөзді үйсін билеушісі айтып қалдырған. Б.з.б. 107 жылы үйсін гуньмосы қытай ханшайымын қалың мал ретінде 1000 жылқыға бағалап үйленді. Үйсін гуньмосына бағынаған тайпа көсемдері бек деп аталған. Үйсін мемлекеті 3 тайпаға бөлінді: 1. Батыс – ақ үйсіндер; 2. Орталық – сары үйсіндер; 3. Шығыс – қара үйсіндер. Үйсіндердің тұрақты үйлері тау бөктерлерінде орналасты. Көшпелі үйсіндер тас үйлерде тұрған. Үйсіндер үйлерін шикі кірпіштен және тақтатастан тұрғызған. Үйсіндерде әулеттік зираттар қонысқа жақын жерде орналасқан. Үйсіндерде жерленген адамның басы батысқа қаратылды. Ертедегі үйсіндердің құрбандықтары жаратушы күшке арналған. Үйсін қоғамы мемлекеттік дәрежеге жете алды. Үйсін қоғамында дәулетті адамдардың киімдері көбінесе жібектен тігілсе, қарапайым адамдар жүннен тоқылған, былғары мен қой терісінен тігілген киімдерді киген. Үйсін қоғамында қарапайым адамдардың мөрлері балшық және тастан жасалды. Үйсіндердің жеке меншігі мал мен жер болған. Ең бай үйсіндер 4000-5000жылқы иемденген. Үйсіндерде байлар өз жылқыларын өзге жылқылардан айыру үшін таңба салған. Үйсіндерде мүлік теңсіздігі болғандығын жерлеу орындары дәлелдейді. Үйсіндердің шаруашылығы – мал, егін шаруашылығы. Үйсіндердің негізгі шаруашылығы көшпелі мал шаруашылығы. Үйсіндер арпа, тары дәнді дақылдарын өсірген. Үйсіндерде жақсы дамыған кәсіп тері өңдеу болды. Үйсіндер сұйық тағамға арналған ыдыстарды былғарыдан жасаған. Саз балшықтан ыдыс жасаумен әйелдер айналысқан. Үйсіндердің қыш заттары мен ыдыстарында көбінесе күннің суреті салынған.
|
