III. Сібір хандығымен қарым-қатынасы

 

Ø Қазақ хандығының әлсіреуі. Жәңгір хан

1. XVII ғасырда қазақ хандығының ішкі-сыртқы саясаттағы беделінің әлсіреуіне себеп болған: Кіші хандардың дара билікке ұмтылуы.

v XVII ғасырдың аяғындағы Қазақ хандығының билігі халықты түгелдей қамтыған жоқ.

1. 1628-1652 жылдары хан тағына отырған Есім ханның баласы: Жәңгір.
2. Жоңғарларға қарсы күрестегі ғажайып ерліктері үшін Жәңгір ханға халықтың берген атауы: Салқам Жәңгір.

v Жәңгір хан жоңғар феодалдарының үздіксіз шапқыншылығын тойтарыс беру үшін Бұхара хандығы, Жаркент хандығы, қырғыз елімен одақтастық қарым-қатынас орнатып, күш біріктіруге ұмтылыс жасады.

1. Жәңгір хан 600 жауынгерімен жоңғардың 50 мың жауынгеріне қарсы тұрған шайқас: Орбұлақ;
2. Орбұлақ шайқасы болған жыл: 1643
3. 1643 жылы жоңғарларға қарсы ерлікпен шайқасқан хан: Жәңгір.
4. Орбұлақ шайқасында жоңғар әскерлерінің ту сыртынан 20 мың қолмен шабуыл жасаған батыр: Алшын Жалаңтөс.

• Жоңғарлар Сібірдің орыстар тұрған қамалдарынан қару-жарақ, зеңбірек алып, қырғыздардан ат-көлік жинап 1652 жылы қазақ жеріне баса-көктеп кірді.

1. 1652 жылы майданда қаза тапқан хан: Жәңгір.
2. XVII ғасырда Батыр қоңтайшыға қарсы шайқасқан Қазақ ханы: Жәңгір.
3. ХVІІ ғасырдың 70 жылдары Жоңғар хандығының экономикалық қуатын арттырған жағдай: Шығыс Түркістанның Жоңғар хандығының құрамына кіруі.
4. ХVІІ ғасырдың 70 жылдары жоңғар әскерлерінің Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанға басып кіріп, қосып алған қалалардың саны: тоғыз.

 

Ø Тәуке хан тұсындағы Қазақ хандығы

1. Жәңгір қайтыс болғаннан кейін билік құрған хан: Тәуке.
2. Тәуке ханның билік құрған жылдары: 1680-1715
3. ХVІІ ғасырдың соңы мен ХVІІІ ғасырдың басындағы Қазақ хандығындағы саяси жағдайды реттеген хан: Тәуке хан.
4. Тәуке хан өзінің билігін күшейту мақсатында сұлтандардың билігін шектеп, арқа сүйеді: Билерге.
5. Тәуке ханның қасындағы кеңесте негізгі рөл атқарған: билер.
6. Тәуке хан тұсында билердің атқарған рөлі: Сот билігі, атқарушы өкімет билігі.
7. Тәуке ханның тұсында хандықтың ішкі өмірі мен сыртқы саяси өмірінің аса маңызды мәселелерін шешетін: Билер.
8. Тәуке ханның тұсындағы астана: Түркістан.
9. Тәуке хан үш жүздің басын қосып құрылтай өткізілген жер: Күлтөбе.
10. Тәуке ханның заңдар жинағы: «Жеті Жарғы».
11. «Жеті жарғы» заңдар жинағын жасауға қатысқан билер: Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би.
12. «Жеті жарғы» бойынша рулар арасындағы жерлерді бөліп беруде ең соңғы шешімді қабылдаған: Хан.
13. «Жеті жарғы» бойынша заң шығару құқы және барлық қазақ қоғамындағы мүшелеріне бұйрық беруге міндетті: Хан.
14. «Жеті жарғы» бойынша басқа елдермен келісім жасауға, сыртқы саясатты билеуге құқылы: Хан.
15. «Жеті жарғы» бойынша хан: Барлық ру бірлестігінің басшысы, хандықтың басшысы, бас қолбасшысы.
16. «Жеті жарғы» бойынша қазақ елінің ру-тайпа басшыларына жүктелген міндет: жылына бір рет, күз айларында құрылтайға жиналу.
17. «Жеті жарғы» бойынша құрылтай кеңесіне жіберілмей, дауыс беру құқығынан айырылған: Қарусыз келгендер.
18. «Жеті жарғы» бойынша қылмыстық жауапқа тартылмады: 13 жасқа толмағандар.

v Екіқабат әйелдер кісі өлтіргені үшін жауапқа тартылмаған.

1. Тәуке ханның «Жеті жарғы» заңдар жинағы бойынша некеге тұру жасы: 13 жас.

v Шарттардың бірі - болашақ жұбайлардың жеті атаға дейінгі туыстық қатынаста болмауы. Жеті атаға дейін қыз алыспау туыстар арасында қанның араласпауын болдырмай, дені сау ұрпақ қалыптастыру мақсатынан тұған.

1. «Жеті Жарғыда» қарастырылмаған мәселе: Дінге сену бостандығы (діни еркіндік).

v «Жеті Жарғыдағы» қылмысты істер қатарына енгізілгендер: кісі өлтіру, ұрлық жасау, бүлік шығару, денеге зақым келтіру, әйелді еріксіз алып қашу, христиан дініне өту...

1. Тәуке ханның кезінде қазақ елінің бірігуіне жағдай жасаған: «Жеті жарғы».
2. Тәуке ханның сыртқы саясаттағы мақсаты: Көрші мемлекеттермен одақ құру және бейбіт қатынас орнату.
3. Тәуке хан Бұхар хандығымен: Бейбітшілік қарым-қатынаста болуға тырысты.
4. Тәуке ханның тұсында жоңғарлардың қазақ жерлеріне шабуылын уақытша бәсеңдеткен жағдай: Тәуке ханның қырғыз,қарақалпақтармен одақтас болуы.
5. Тәуке хан Қоқым Қарашор би арқылы басқарды: Қырғыздарды.
6. Тәуке хан Сасық би арқылы басқарды: Қарақалпақтарды.
7. 1680 жылы жоңғар шапқыншылығы кезінде аман қалған қала: Түркістан.
8. 1680 жылы жоңғарлар шабуылынан Түркістан қаласының аман қалу себебі: Тәуке хан әскерімен қалада болды.
9. XVII ғасырдың 80-жылдары Жоңғар әскерінің бір бөлігі жетті: Сарысу өзеніне дейін.

v Екінші бір бөлігі " Орта жүздің солтүстік-шығыс аудандарына басып кірді.

1. 1710 жылы қазақ жерінің Қарақұм маңында бас қосу себебі: Жоңғарларға қарсы тойтарыс беру.

 

Ø Қазақ хандығының Сібір хандығымен қарым-қатынасы

1. Сібір атауы түркі тілдес тайпалармен ұзақ жылдар бойы қарым-қатынаста болған осы этникалық тобының атауынан шықты: «Сыпыра».

v Сібірдің байырғы тұрғындары: хантылар мен мансылар.

? Сібір елін монғолдар жаулап алғаннан кейін, Жошы ұлысының, одан соң Алтын Орда құрамына енгенін жазған парсы тарихшысы: Рашид ад-Дин.

1. Сібір хандығының; астанасы: Искер.
2. 1555 жылы қазақтар мен ноғайлардың жасақтарын басқарып, тайбұғалықтарды жеңген: Көшім хан.
3. Көшім Қадырғали Жалаиридің «Жылнамалар» жинағындағы дерек бойынша осы әулеттің ұрпағы: Шайбани.

v Тарихшы Әбілғазы да «Түрік шежіресінде» соны растайды.

v Н.Карамзин, А.Левшин, Ш.Уәлиханов Көшімді қазақ ақсүйегіне жатқызады.

v Орыс жылнамашысы Есипов Көшімнің Сібірге «Қазақ ордасынан» келгенін ашып жазған.

1. Көшім хан Батыс Сібірдің жергілікті халқына тарата бастаған дін: Ислам.
2. Әлемдік саудада жоғары бағаланатын Сібірдің басты қазынасы: бағалы аң терілері мен қыран құстар.
3. Ресейден Сібірге аттанған Ермак жасағы Қарашы түбінде Көшім ханның жасағын талқандап, Искерді басып алды: 1582 ж.

v Көшім жасақтарының ең осал жері: дәрімен атылатын қарудың жоқтығы.

1. 1584 жылы ұрыста Ермакты жеңген батыр: Сәтбек.
2. Патша өкіметінің Сібір ханы Көшімді талқандап, Сібір хандығын жаулап алған жыл: 1598

 

Ø Қазақ-орыс қатынастары

F XVI ғасырда Ресейдің шығыстағы шекарасы Қазақстан жеріне жақындады. Бұл жағдай қазақ хандарының Ресеймен сауда байланыстарын орнатуға мүмкіндік жасады.

1. Орыс көпестеріне қазақтармен баж салығынсыз сауда жасауға рұқсат еткен патша: IV Иван.
2. Қазақ-орыс сауда қатынастары, деректемелер бойынша басталған мерзім: XV ғасырдың 90 жж.
3. 1569 жылы Қазақ хандығына келген орыс елшілігін бастаған: Семен Мальцев.
4. Третьяк Чебуков бастаған орыс елшілігінің Қазақ хандығымен одақ жасасу үшін келген жылы: 1573.
5. 1594 жылы Мәскеуге Федор патшаға достық келісім жасау үшін Тәуекел ханның елшілігін басқарып келген: Құл-Мұхаммед.
6. 1595 жылы Тәуекел ханға келген орыс елшілігін басқарған: В. Степанов
7. 1640 жылы салынған бекініс: Гурьев.
8. 1694 жылы Тәуке хан I Петрмен елші Аталықов арқылы келісім жасады Сауда байланысын күшейту.
9. Ресейдің Шығыспен сауда қатынасын өрістету үшін Қазақстан «Кілт және қақпа» ролін атқарады деген патша: І Петр

v 1716 жылы " Омбы, Жәміш.

v 1716 жылы " Железинск.

v 1718 жылы " Семипалатинск