O dedi: “Həqiqətən, siz və atalarınız açıq-aydın yanlışlıq içindəsiniz”.

Məlumdur ki, insanın hər hansı hərəkəti, əgər o, Allahın elçisi deyilsə, dəlil və təqlid edilməsi üçün nümunə ola bilməz. Bu, söhbət dinin və tövhidin əsas prinsiplərindən gedəndə, xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Məhz buna görə İbrahim (ə) deyir ki, müşriklər və onların valideynləri açıq-aşkar yanılırdılar. Saxta ilahlara ibadət və tövhiddən imtina etməkdən də böyük azğınlıq nə ola bilərdi?! İbrahim (ə) öz sözləri ilə bildirmək istəyir ki, onun həmqəbilələrinin baxışları insanların onlara etiqad etməsinə layiq deyildi. Bunun da səbəbi onda idi ki, qəbilədaşları və onların əcdadları yollarını azmışdılar və onların tutduğu yol ağlı başında olan hər bir sağlam düşüncəli insana aydın idi.

 

ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ;

 

(21. 55) “Dedilər: “Sən bizə haqqı gətirmişsən, ya da bizimlə zarafat edirsən?”

Müşriklər İbrahimin (ə) öz qəbilədaşlarını və onların əc­dad­larını düşüncəsizlikdə ifşa etməsi ilə başlayan sözlərindən heyrətə düşmüşdülər. Onlar dedilər: “Sənin sözlərin əsl həqi­qətdirmi? Və yaxud da sən bizi dolamağı qərara almışsan, ya da nə danışdığını özün də anlamırsan?”. Müşriklər qərara almışdılar ki, İbrahimin (ə) sözlərini iki üsulla izah etmək olardı. Bunun səbəbi isə, onların, belə sözləri ancaq nə etdiyini bilməyən kəmağıl adamın danışa biləcəyinə qəti əmin olmaları idi. Lakin İbrahim (ə) onlara layiqincə cavab verərək, onların özünü axmaq və düşüncəsiz insanlar saymağın mümkün olduğunu da izah etdi.

 

 

ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ;

 

O dedi: “Xeyr! Sizin Rəbbiniz – göylərin və yerin Rəbbidir, onları Yaradandır və mən də bunların şahidlərin­də­nəm”.

 

O (ə) haqlı olduğunu məntiqi dəlillər və peyğəmbərlik təlimlərinin sübutları ilə təsdiq etdi. Onun (ə) məntiqi dəlillərinə gəldikdə isə, bu dəlillər, Allahın insanların, mələklərin, cinlərin, heyvanların, göylərin, yerin və digər məxluqların Vahid Xaliqi olmasının, tamamilə hər kəsin bilməsi ilə bağlıdır. Bu hətta, İbrahimin (ə) mübahisə etdiyi müşriklərə də bəlli idi. Onlara məlum idi ki, təkcə Allah Öz yaratdıqlarını idarə edir, halbuki bu məxluqlar, o cümlədən, Onunla bərabər müşriklərin ibadət etdiyi bütlər də tamamilə Ondan asılıdırlar. Məgər heç olmazsa zərrə qədər sağlam düşüncəyə malik olan ağıllı insan, müstəqil iradəyə malik olmayan, özünə belə fayda və ya zərər verə bilməyən, həmçinin sərəncamında həyat, ölüm və ya diriltmə olmayan məxluqlara ibadət edərmi? Məgər ağıllı insan onların xatirinə Vahid Xaliqə, Hökmdara və Ruziverənə ibadətdən imtina edərmi?

Peyğəmbər təlimlərindən əldə edilmiş sübutlara gəldikdə isə, tamamilə aydındır ki, peyğəmbərlər təkcə əsl həqiqəti təbliğ edər və deyərdilər. Peyğəmbər moizələrinin formalarından biri də onların gətirdikləri şəhadəti idi. Buna görə də İbrahim peyğəmbər (ə) demişdi ki, o (ə) şahidlik edir ki, Allah ibadətə layiq olan yeganə İlahdır, bütün digər ilahlara ibadət edilməsi əbəs və faydasızdır. Allahın şahidliyindən başqa, kimin şahidliyi Allahın elçisinin şahidliyindən daha inandırıcı ola bilər?! Xüsusən də, nəzərə alınmalıdır ki, o (ə), Allahın ruhən ən möhkəm olan elçilərindən biri və Onun sevimlisidir.

 

ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ;