С тұмауының алдын алу жолдары

Біздің мемлекетіміз құс тұмауы тіркелген 23 елден азық-түлік әкелуге тыйым салды.

Салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығы профилактикалық процедуралар, яғни сақтану шараларын ұсынады:

1. Шикі еттің піскен тамаққа жұғыспауын қадағалау, піскен тамақты бөлек сақтау.

2. Шикі етке бөлек құрал (пышақ, кесуге арналған тақтайша) пайдалану.

3. Жұмыртқаны, шикі етті ұстаған соң және турағаннан кейін қолды жуу.

4. Құс өнімдерінен тағам дайындағанда міндетті түрде технологиялық регламентті (температура мен пісу уақыты) сақтау.

5. Мал жайлайтын киімдерді, күнделікті киетін киімдерден бөлек қою, мәрліден тігілген бетперде, резеңке қолғап кию.

6. Құстарда клиникалық белгілер байқалса немесе қаралап қалса, тез арада ветеринарлық қызметке хабарлау. Ауырған немесе өлген құстың жанына жақындамау.

7. Тірі қалған құстарды бөлек қораға кіргізіп, аулаға шығармау, ветеринарлық қызмет мамандары рұқсат бергенше сойып, етін және жұмыртқасын пайдаланбау.

Санитарлық-эпидемиологиялық қызмет және төтенше жағдайлар жөніндегі министрлік қызметкерлері құс тұмауының алдын алу жөніндегі дайындықты күшейтіп, қажетті вакцина, дезинфекциялық дәрі-дәрмек, арнайы киім қорын осы бастан дайындап қою қажет.

Адамда, жан-жануарларда (ірі қара мал, шошқа, тауық) болатын жұқпалы ауру. Зақымдалған адам мүшесіне (өкпе, лимфа бездері, тері, сүйек, бүйрек, ішек) уақ төмпешіктер пайда болады. Туберкулез екі жолмен жұғады:

1. ауа арқылы;

2. тамақ арқылы.

Туберкулездің өкпе, жілік және омыртқа, буын тағы сол сияқты түрлері болады.

1882 жылы неміс микробиологы Роберт Кох жұқа сәл иілген таяқша түріндегі микробтың туберкулезге шалдықтыратынын дәлелдеді. Туберкулез қоздырғышы туберкулез таяқшасы немесе Кох бацилласы (қысқаша – «БК») деп атала бастады.

Туберкулезбен күрестің қиындығы қоздырғыштың кейбір ерекшеліктеріне байланысты, олар сыртқы орта нысандарында өте төзімді: ылғалы қақырықты 75 градусқа дейінгі қаздыруға жарты сағат, 100 градуста 5 минут ішінде өледі, ал бөлме температурасында 2-10 ай аралығында тіршілік қабілетін сақтайды.

Туберкулез қоздырғышы сыртқы ортаға зақымдалған орган - өкпе туберкулезі кезінде қақырықтан, бүйрек немесе несеп бүргіші кезінде кіші дәреттен бөлінеді. Туберкулез жұқпалысының негізгі таралу көзі аурудың қақырығы болып табылады. Шыққан қақырық аурудың төсек орнына, тұрмыстық заттарға, тұрғын үй немесе өндірістік ғимараттың еденіне, қабырғасына шашырайды. Шаңмен бірге құрғаған қақырық шашырандысы сау адамның тыныс жолына өтеді.

 

6-кесте

 

Ауру тобы	Негізгі ауру аттары	Қоздырғышты жайылтпау	Жұқпалы аурудың берулі жолы
Тыныс жолдарының жұқпалы ауруы	Тұмау және асқынған тыныс жолы жұқпалы ауруы. Дифтерия. Көкжөтел. Құрт (туберкулез). Қызылша. Табиғи шешек. Менингит.	Жоғары тыныс жолдары	Ауа-тамшысы
Ішек-қарын жұқпалы ауруы	Қан тышқақ, іш сүзегі. Тырысқақ. Қылау. Жұқпалы гепатит. Бруцеллез. Ботулизм.	Ішек	Азық-түлік тамағы, су, топырақ, лас қол, тіршілік заттары, шыбын арқылы
Қан жұқпалы ауруы	Малярия. Қышыма және қайталама сүзек. Оба. Мидың майсанадан қабынуы. Қу сүзегі.	Қан айналымы жүйесі	Қан сорғыштар-массаның, кененің, биттің, бүргенің, шыбынның шағуы арқылы
Сыртқы жамылғы жұқпалы	Басыр. Түнеме. Қотыр. Сіреспе. Маңқа. Шашқа тілмесі (қызылшасы)	Тері. Кілегейлі қабық	Негізінен қатынас жолдары

Туберкулез (құрт ауруы)

Туберкулез тек шаң арқылы емес, сондай-ақ қақырық тамшысының өкпеге бірден түсуі арқылы жұғуы мүмкін. Жөтелген кезде қақырықтың ұсақ тамшылары екі метрге, ал түшкірген кезде 9 метрге жетеді. Тамшы жұқпалысы жаппай зақымдалуға алып келеді, сондықтан ол өте қауіпті.

Адам туберкулезі қоздырғышының негізгі көздері ауру адам болып табылады. Сырқаттың туберкулездің ашық түріне ұшырау мерзімі айлар мен жылдарға созылуы мүмкін. Микробактерияларды адамдардың сыртқы ортаға шығару уақытымен анықталады.

Туберкулез ашық және жабық түрге бөлінеді. Ашық түрінде қақырықта туберкулез таяқшасы байқалады. Егер ауру сақтықтың гигиеналық шараларын сақтамаса, ол бұны қасындағыларға жұқтыруы мүмкін.

Туберкулездің ашық түрінің ғана жұқпалылық қаупі бар. Туберкулезбен ауырған кезде әртүрлі сипаттағы белгілер пайда болады: жалпы әлсіздік, уайымға салыну, тәбеттің нашарлауы, арықтау, түнде тердің шығуы, дене температурасының жиі көтерілуі. Бұл белгілер болмашы сипатта болуы және жұмыс қабілетіне айтарлықтай әсер етпеуі мүмкін. Кейбір жағдайларда тұмау, өкпенің қабынуы байқалады. Туберкулез кезінде сырқаттардың температураның көтерілуі жиі сезбейтіндігіне назар аударған жөн. Тер көбінесе таң алдында, мойын мен дененің жоғары бөлігі төңірегінде шығады.

Организмге туберкулез микробактериясының өтуі зақымдауға алып келеді. Ол басқа ауру, жеткіліксіз тамақтану, қанағаттанарлықсыз гигиеналық жағдайлар салдарынан организмнің төзуінің төмендеуі кезінде пайда болады.

Туберкулез қоздырғышы ең алдымен өкпені жайлайды. Туберкулез микробактериясы еңген ұлпаларда ұсақ бұдыр немесе ірі ошақтар түрінде қабыну учаскілері пайда болады, олар әуелі ыдырауы, кейіннен балқуы мүмкін. Егер организм қарсылығы жоғары болса, бұл ошақтар сорылуы мүмкін, көбінесі олардың төңірегінде тығыз капсул (қабық) пайда болады.

Өкпе туберкулезінің белгілері ауру түріне сырқаттың жасына байланысты. Қоздырғышпен алғашқы байланысты кейін әдетте сәбилік шақта пайда болатын бастапқы туберкулез кезінде алғашқы күндері, тіпті апталарда аурудың ешқандай да белгілері байқалмайды, өйткені баланың ішкі органдарындағы өзгерістер мардымсыз, сондықтан оларды тіпті мұқият рентгендік тексеріспен де анықтау қиынға түседі.

Егер тері ішіндегі туберкулиндік Манту сынамасы оң болса (әдетте жұққанан соң 2 айдан кейін) балада да аурудың жалпы белгілері байқала бастайды (қуару, шаршау, ұйқы мен тәбеттің нашарлауы, жыламсырау, дене температурасының көтерілуі, түнде қалың тер шығуы) яғни туберкулезбен улануды айтуға болады.

Туберкулез микробактериясы түскен кезде өкпеде сөл түйіндерінің қабынуымен ұштасатын ірімшікті некроз бар қабыну ошағы пайда болуы мүмкін; бастапқы туберкулез кешені пайда болады. Мұндай жағдайдағы ауру көп жағдайда байқалмай өтеді: ошақты қуыспа қоршалады, кейіннен біртіндеп түйіршіктенеді, сөйтіп Гон ошағы дейтін пайда болады.

Негізгі туберкулезге қарсы препараттар тубозит, фтивазит, натрий парааминосалицилаты, изониазит, этамбутол және басқалары.