Домбыра

1. Бұл сөз бір құрамнан тұр: домбыра
2. Тұлғасына қарай – домбыра – негізгі түбір. Себебі, сөздің ары қарай бөлшектенбейтін, мағына беретін негізгі бөлігі.
3. Құрылысына қарай – дара. Себебі, бір ғана негізгі түбірден тұр.
4. Сөзде бір лексикалық, екі грамматикалық мағына бар.
5. Лексикалық мағынасы – музыкалық аспаптың бір түріне берілген атау.

Бірінші грамматикалық мағынасы – лексикалық мағынаның жалпылауынан жасалған жалпы грамматикалық мағына – зат есім.

Екінші грамматикалық мағынасы – атау септігінің нөлдік тұлғасы арқылы берілген категориялық-грамматикалық мағына – атауыштық мағына.

1. Домбыра – не? Деген сұраққа жауап береді. Ендеше, бұл – зат есім. Зат есім дегеніміз – кім? не? кімдер? нелер? т.б сұрақтарға жауап беріп, заттың, нәрсенің атын білдіретін сөз табы.
2. Мағынасына қарай:

а) Жалпы. Себебі, біркелкі заттардың жалпылай аталуы.

ә) Жансыз. Себебі, тіршілік иесі емес.

б) Деректі. Себебі, көзбен көріп, қолмен ұстап, тануға боларлық зат атауы.

в) Нақты. Себебі, деректі болған нәрсе нақты болады.

 

№21 билет

 

1 Сүйінбай Аронұлы 1815 жылы қазіргі Алматы облысы Жамбыл ауданының Қарақыстақ деген жерінде туған. Сүйінбай - ең алдымен айтыстың асқан шебері, ешкімге жүлде бермеген ақын. Сүйінбай өлеңдерінің негізгі діні - адамгершілік асыл қасиеттер.

 

Кең – байтақ туған өлкем.

Баянауыл.

- Баянауыл қайда орналасқан?

- Ол Ертістің сол жақ жағалауында орналасқан Павлодар облысының ең ірі ауданы.

- Баянауыл нелерімен көрікті?

- Баянауыл көгілдір таулары, мөлдір көлдерімен көрікті.

- Баянауылдың қандай көлдерін білесіздер?

- Сабындыкөл, Жасыбай, Торайғыр.

- Үкіметтің шешімі бойынша Баянауыл ауданының аймағы не болып жарияланды?

- Баянауыл ауданының аймағы қорық болып жарияланды.

- Сіз Баянауылда болдыңыз ба?

- Иә, біз Баянауылда жыл сайын жазда демаламыз.

 

Мінездеме

 

Белоусова Анна Олеговна, 1995 жылы 23 наурызда, Павлодар облысы Екібастұз қаласында туды. Ұлты – орыс, білімі 9 сынып, Қазақстан Республикасының азаматшасы.

Ол № 13 – ші орта орыс мектебінде 9-шы сыныпта оқиды.

Ол беделді талантты, жақсы биші, адал дос.

 

№22 билет

Қазақтар бұрын музыкалық дыбыстарды есту арақылы қабылдап, солай үйреніп, солай орындаған. Осы күнгідей олардың ішінде музыкалық сауаты болмады. Осыған қарамастан талантты адамдар осыны терең

түсінген және жақсы ән де шығарған. Белгілі музыка зерттеушісі Александр Затаевич ел ішінен бір өзі екі мыңнан астам ән- күйлер жинаған. Бүгінгі күні музыканы музыкалық дыбыстарын қолдана отырып жазады.

Әрбір әннің есері өте жоғары. Ән – халық үні, оның шындығы, ойы мен сезімі. Осы заманның әндері мағынасы терең, тартымды. “Өлең айтсаң жаныңды жеп айтасын”, - дейді халық.

 

Жамбыл Жабаевттың бір өлеңін жатқа айту.

Ленинградтық, өренім.

Бүгін Жамбыл тыңдаса, Естиді жау келгенін; Есігіңе таласып, Сызыпты обыр өңменін; Естерінен адасып, Жолына үйіп өлгенін, Жеті басты жалмауыз, Жайыпты қан шеңгелін

Дегеніне жетпес ол, Қақпа алдында қаңсырар, Келген шығар айдап сор, Жылан басы жаншылар, Жау түнегі аршылар. Тағы сайрар бұлбұлдар, Тағы жайнар жұлдыздар, Масайрасар ұл қыздар! (Жамбыл)

3.Есімдік.

Есім сөздерді (зат есім, сын есім, сан есім) ауыстырып солардың орнына жүретін сөздер есімдіктер деп аталады

Есімдік употребляется в речи в качестве заменителей слов-названий (за искл. я и ты)

 

Түрлері (типы)	Мысалдар (примеры)
1.Тұлғасына қарай (по способу образования)	1.Негізгі (непроизводные)	Мен, сен, не, кім
2.Туынды (производные)	Біреу (кто-то), мынау(это), қандай(какой), барлық (все)
2.Құрамына қарай (по составу)	1.Дара (простые)	Ол, анау, Сонау (тот,та), қанша (сколько)
2.Күрделі (сложные)	Бірнеше (несколько), ешкім (никто), Кейбіреу (некто)
3.Мағынасына қарай (по значению)	1.Жіктеу (личные)	Мен, сен, сіз, ол, біз, біздер
2.Сілтеу (указательные)	Бұл, осы, мына, мынау (это,этот,эта), сол,ана,анау
3.Сұрау (вопросительные)	Кім,не, неше,қай, қандай,қалай
4.Өздік (возвратные)	өз,өзім,өзін
5.Белгісіздік (неопределенные)	Біреу, кей, кейбір, бірдене
6.Болымсыздық (отрицательные)	Ешкім, ешбір, ештеме, ешнәрсе
7.Жалпылау (определительные)	Бәрі, барлық, бүкіл

 

№23 билет

Мұзафар Әлімбаев – ақын, публицист, әдебиет зерттеушісі, аудармашы, Қазақстанның халық жазушысы. Ұлы Отан соғысының ардагері. Қазақ мемлекеттік университетін бітірген. Әлімбаев дүние жүзіндегі 70 елдің мақал-мәтелін жинап, оларды ана тілімізге аударды («666 мақал мен мәтел»). Ол А.С. Пушкин, М.Ю. Лермонтов тағы басқалардың шығармаларын қазақ тіліне аударды. 2 – дәрежелі Отан соғысы орденімен және медальдармен марапатталған.