Абат қысымының түсінігі

Мұнай қабаттан ұңғыға қабат және ұңғыманың түп қысымдарының өзгеру әсеріне көтеріледі. Қабат қысымы-негізгі фактор, кеніштің ағымдағы энергетикалық қалпын анықтайды. Қысым күшін әртүрлі терминдер бар, олар мұнай кенорындары және ұңғыны пайдаланудағы барлық технологиялық процесстерге әсер ету немесе параметрлерді анықтауға байланысты болады.

Статикалық қысым- бұл ұңғы түбіндегі, ұзақ анықталудан кейінгі, тоқталған қысым. Ол өлшенетін ұңғы биіктігіндегі, сұйық дәрежесінің тереңдікке дейінгі арақашықтық сұйық дәрежесінің гидростатикалық қысымына тең. әдетте мұндай тереңдік үшін ашылған қабатқалыңдығының орта интервалы алынады. Басқа жағынан алғанда, бұл қысым ашылған ұңғының қабат іші қысымына тең, сондықтан ол қабат қысымы деп аталады.

Қалыпты ұңғы арнайы жағдайлардан тоқтатылып, ондағы сұйық бағана дәрежесі атмосфералық қысымның әсер еткен жағдайы-статикалық дәрежесі деп аталады. Егер ұңғы аузы гермотизациаланға болса, онда ұңғының жоғарғы бөлігінде газ жиналады, ол сұйық дәрежесіне әсер ететін қысым тығыздығы. Бұл жағдайда сұйық дәрежесі статикалық деп аталмайды, бірақ ұңғы статикалық ережелерге сәйкес келеді және ұңғының түп қысымы газ қысымы мен сұйық бағанасының гидростатикалық қысымы қосындысына тең.

Ұңғы түбіндегі динамикалық қысымы ұңғыға сұйық немесе газды таңдау уақытында анықталады. Динамикалық қысым түпте болғандықтан, түп қысым деп аталады. Статикалық-қысым қабат қысымы деп аталады. Бірақ статикалық та, динамикалық қысымдар түп қысымдар болып табылады.

Сұйықтың динамикалық қысымы деп, атмосфералық қысыммен қатынаста бар, іске қоысылып тұрған ұңғы дәрежесі. Герметизацияланған құбыр ішіндегі динамикалық қысым, түп деңгейінен басталған сұйық бағанасының гидростатикалық қысымы мен сол бағанаға әсер етуші газ қысымы қосындысына тең. Сұйық бағанасының биіктігі тік (вертикал) түрде өлшенеді. Сондықтан көлденең бұрғыланған ұңғыларда гидростатикалық қысымды есептегенде, оның қисығы түзетілген жағдайдағы мәндерді қолданады.

Орташа қабат қысымы қабат жағдайын және энергетикалық мінездемесін, ұңғыны пайдаланудың мүмкіндіктері мен игеру жолдарын бағалайды. Ұңғылар әр түрлі кеніштерде орналасқандықтан және қабат қысымдарын әртүрлі мінездегендіктен олардың статикалық қысымдары да әр түрлі болады, соның салдарынан қабат деңгейлерін әр түрлі дәрежеде игеру, оның біртексіз болуы, үзілмелі және басқада қиындықтарға әкелеп соқтырады. Сондықтан да орташа статикалық қысым деген түсінік қолданылады. Орташа статикалық қысым Р_ср статикалық замермен Р; жеке ұңғылардан анықталады.

Орташа қысым арифметикалық жолмен m ұңғы саны үшін былай анықталады:

(1)

Бұл формула орташа интегралды қабат қысымын нақты мінездемелйді, және оның нақты мән»нен көп ауытқиды, мысалы, кеніштегі ұңғылар тобына байланысты ауытқулар.

Аудан бойынша қабылданған орташа қабат қысымы, ол:

(2)

Мұндағы -аудан, -скважина саны, -статикалық қысым, -скважина саны.

Бұл қысым қабаттың энергетикалық жағдайын дәлірек мінездейді, бірақта әр түрлі аудандардағы қалдығын есепке алмайды. Сондықтан орташа қабат қысымын анықтау үшін -әр ұңғыға келетін ауданнан басқа һ_і- әр ұңғы ауданында қабат қалыңдығы енгізіледі.

(3)

Орташа қабат қысымын изобар карталарымен анықтайды. Ол үшін планимермен әр екі изобарамен қосылған ауданды өлшеп, сол ауданның орташа қабат қысымын есептейді, сосын изобар арасындағы ауданға көбейтіп, барлығын қосады. Алынған қосындыны аудандар қосындысына бөледі. Осы жолмен табылған орташа қабат қысымы жуық және аудан бойынша есептелген болып табылады. Изобар картасын пайдаланып, қабат қалыңдығы бойынша да орташа қабат қысымын (3) формуламен анықтауға болады. Бұл жағдайда -бірдей қабат қалыңдығымен алынған екі изобар арасындағы аудан бөлігі. -екі изобар арасындағы орташа қысым. Бұл әдіс орташа қабат қысымын жоғары объективті бағалауға мүмкіндік береді.

Қабат қысымын ұстау үшін қабатқа айдау ұңғылары арқылы су айдалады, олар қабат бойынша орналастырылады. Айдау ұңғылары орналасқан аймақтарда қабат қысымы жоғары болады. Айдау процесінің мінездемесі және оның динамикасын бақылау үшін айдау аймағындағы қабат қысымы деген түсінік енгізілген. Осы мақсатпен изобар картасында айдау ұңғыларының орналасқан аймақтарын өгеше бөлектеп сызады, арнайы изобаралармен қоршайды, мысалы бастапқы қысым көрсеткіші. Осы изобараны қолданып қабат қысымында аудан бойынша есптегендей (2) формуланы қолданып анықтайды, немесе орташа көлемі бойынша (3) формуланы қолданып анықтайды.

Изобара картасындағы арнайы бөлінген сызықтардың сыртында, өндіру ұңғымалар аймағында да орташа қабат қысымын анықтауға болады, үш қабат қысымын анықтаудың бір түбі болып табылады. Және оны өндіру аймағындағы қабат қысымы деп атайды.

Игерудің ең басында барлау ұңғылар тобымен анықталған орташа қабат қысымы бастапқы қабат қысымы деп аталады.

Игеру және пайдалану процесінде қабат қысымы өзгереді. Қабат қысымының динамикасы кешенді пайдалану жағдайының басты информация көзі болып табылады. Сондықтан әр уақытта орташа қысым анықталып отырады және оның уақытқа байланысты қысым өзгерісінің графигі тұрғызылады. Бұл қысым ағымдағы қабат қысымы деп аталады.

Түп қысымын объективті бағалау үшін және оларды салыстыру үшін келтірілген қысым деген түсінік енгізілген.

Бір ұңғыдағы келтірілген қысым:

;

2-ші ұңғы үшін келтірілген қысым

;

мұндағы - қабаттағы мұнай тығыздығы; ұңғыдағы түптің әртүрлі гипсометриялық белгілері және келтіру жазықтықтары.

Егер мұнайлы-су қатынас -ке көтерілсе, ал келтірілген жазықтық өзгермей қалса, онда 1 және 2 ұңғыда келтірілген қысым мынаған тең:

Мұндағы және -ұңғы түп белгісінің және ағымдағы ұңғы түбі, ағымдағы су –мұнайлы қатынас әр-түрлі, -қабаттағы су тығыздығы.