Болжамы. КЭН-2 синдромы кезінде болжамы басқа КЭН-мен салыстырғанда нашар, себебі синдром қалқанша бездің медуллярлы обырымен және

КЭН-2 синдромы кезінде болжамы басқ а КЭН-мен салыстырғ анда нашар, себебі синдром қ алқ анша бездің медуллярлы обырымен жә не феохромоцитомамен кө рінеді. Қ БМО кезінде бесжылдық ө мір сү ру кө рсеткіші 40-80%-ды қ ұ райды. МЭН-2В кө рінісінде дамитын Қ БМО болжамы нашар.

11 БӨ ЛІМ

ТАМАҚ ТАНУ ТӘ РТІБІНІҢ БҰ ЗЫЛУЫ

11.1. МАЙ ТІНІ

Май тіні — кө птеген мү шелер мен дене бө ліктерінде орналасатын май жасушаларының жиналуы. Қ алыпты жағ дайда ер адамдарда ма тіні шамамен дене массасының 15–20 %-ын, ә йел адамдарда — 25–30 %-ын қ ұ райды. Май тінін ақ жә не қ оң ыр деп ажыратуғ а болады. Соң ғ ысы жасуша қ ұ рамында цитохром жә не басқ а қ ышқ ылды пигменттердің болуына байланысты қ оң ыр май деп аталады. Егер ақ май адам ағ засында кең інен тараса, қ оң ыр май нә рестелерде болады. Адамда май тінінің таралуы тері астылық жә не висцералды деп жіктеледі. Ақ май тіні тері астында, ә сіресе қ ұ рсақ қ абырғ асында, бө ксе мен санда орналасып, шарбыда, шажырқ айда жә не шажырқ ай арты кең істігінде тері асты май қ абатын тү зеді. Май тіні борпылдақ талшық ты тіндермен тү рлі кө лемдегі бө ліктерге бө лінеді, май жасушалары арасында барлық бағ ытта жің ішке коллаген талшық тары таралады. Қ антамырлар мен лимфа капиллярлары борпылдақ талшық ты дә некер тіні мен май жасушалары арасында орналасып, май жасушалары тобын қ армайды. Адипоциттер кө лемі ә р адамдарда тү рліше, сонымен қ атар тері асты май жасушалары саны мен висцералды май жасушаларының саны бір-бірінен ерекшеленеді. Семіздік кезінде май жасушаларының гиперплазиясы да, гипертрофиясы да дамып, жоғ ары типті семіру (абдоминальді) кө рініс береді.

Май тіні ағ зада ө те маң ызды энергетикалық қ ойма болып табылады, ал май тінінің энергияны май ретінде жинап тұ руы энергияның тү суі шектелген кезде маң ызды екенін кө рсетеді. Май тінінде энергияның жиналуы есебінен адам 2 ай бойы ашығ а алады. Май тінінде май қ ышқ ылдарының, кө мірсудың алмасуы жү ріп, кө мірсулардан май тү зіледі. Май тіні ыдырағ анда кө п мө лшерде су бө лінетіндіктен, май тіні су қ оймасы да болып табылады.

Май тіні мен тері фосфор-кальцийдің алмасуында (D дә румені тү зілуінің бастапқ ы сатылары) жә не жыныс стероидтардың метаболизмінде (май жасушаларының ароматазасы бү йрек ү сті безі андрогендерін эстрогендерге айналдырады) маң ызды қ ызмет атқ арады.

Май тіні инсулин ө з ә серін кө рсететін басты жер болып табылады, сондық тан басқ а тіндермен салыстырғ анда май тінінің инсулинге сезімталдылығ ы ерекше жоғ ары. Инсулин май тінінде гормонғ а сезімтал липазаның белсенділігін тежеп, нә тидесінде қ анда бос май қ ышқ ылдарының, глицериннің мө лшерін азайтады. Инсулин липогенезді, ацилглицеролдардың биосинтезін, пентозофосфатты жол арқ ылы глюкоза қ ышқ ылдануын жоғ арылатады. Адреналин, норадреналин, глюкагон, АКТГ, меланинынталандырушы гормон, ө су гормоны, вазопрессин секілді гормондар май тінінің бос май қ ышқ ылдарының бө лінуін жылдамдатып, қ ан сарысуында олардың концентрациясын жоғ арылатады, триацилглицеролдардың липолиздену жылдамдығ ын арттырады. Кө рсетілген гормондардың кө пшілігі гормон сезімтал липазаның белсендірушісі болып табылады. Тиреоидты гормондар мен глюкокортикоидтар липолизге тура ә сер кө рсетпейді, басқ а гормондар ә серіне қ арағ анда пермиссивті ә сер етеді.

Қ оң ыр май тіні кө птеген зертттеушілер пікіріне қ арағ анда жаң а туылғ ан нә рестелерде басты термогенез кө зі болып табылады. Сау адамдарда минимальді қ оң ыр май мө лшері тағ ам қ абылдаумен индуцирленген термогенезді іске асырады. Семіздікке шалдық қ ан адамдарда қ оң ыр май тіні мү лдем болмауы да мү мкін. Мұ ндай термогенез қ осымша энергия жұ мсалуымен сипатталып, тағ ам қ абылдағ анда белсеніп, май тінінің шектен тыс жиналуына жол бермейді. Кө мірсулардың артық болуы немесе аралас тағ ам қ абылдау бос Т3 дең гейін жоғ арылатып, қ ан сарысуында реверсивті Т3 (рТ3) дең гейін тө мендетеді. Қ оң ыр май жасушалары глюкоза мен май қ ышқ ылдарын қ иындық сыз қ ышқ ылдандырады. Сонымен, қ ышқ ылдану нә тижесінде кө п мө лшерде жылу бө лінеді, тек аз мө лшерде ғ ана АТФ тү рінде сақ талады.

Ақ май тіні лептин синтезделетін басты орны болып табылады. Лептин- пептидті табиғ атты гормон. Лептин ә серінен науқ ас тә беті тө мендеп, ағ заның энергетикалық шығ ына артады. Қ анда лептин концентрациясы май тінінің мө лшеріне тікелей тә уелді. Семіздікке шалдық қ ан адамдарда ол жоғ арылайды. Лептин рецеп торлары кө птеген мү шелерде анық талғ ан: бас миы, жү рек, ө кпе, бү йрек, бауыр, ұ йқ ыбез, кө кбауыр, тимус, простата, аналық без, жің ішке жә не тоқ ішек. Лептиннен басқ а тә бетті реттеуге адипоциттер ө ндіретін басқ а гуморальді тү рткілер қ атысады (адипонектин, грелин, β -эндорфин жә не т.б.).

11.2. СЕМІЗДІК ЖӘ НЕ МЕТАБОЛИКАЛЫҚ