Болжамы. Жиі түйінді коллоидты жемсау ешқандай патологиялық маңыздылыққа ие болмайды; компрессиялы синдромның даму

Жиі тү йінді коллоидты жемсау ешқ андай патологиялық маң ыздылық қ а ие болмайды; компрессиялы синдромның даму қ аупі тө мен, йод тапшы аймақ тардағ ы болжам Қ Б функционалдық автономиясының қ алыптасуы нә тижесінде тиреотоксикоздың дамуымен анық талады. Қ Б-дің қ атерлі ісіктері кезінде сырқ ат болжамы оларлың морфологиясына тә уелді анық талады.

 

3.9. ЙОД ТАПШЫЛЫҚ АУРУЛАР

Йод тапшылық ауруларына (ЙТА) йод қ абылдауды қ алыптастырғ аннан кейін қ алпына келетін, йод жетіспеушілігі нә тижесінде популяцияда дамитын барлық патологиялық жағ дайларды жатқ ызады (кесте 3.22). Бұ л термин Қ Б ауруларының йод тапшылығ ынан дамығ ан жалғ ыз жә не ең ауыр зардабы еместігін кө рсетеді. Минимальды физиологиялық йодқ а деген сұ раныс науқ астың жасы мен ағ заның физиологиялық жағ дайына тә уелді (3.23кесте).

 

3.9.1. Йод тапшылық аурулардың эпидемиологиясы

Йод тапшылығ ы табиғ и экологиялық феномен болып табылады, себебі қ ұ нарлы топырақ пен жануар жә не ө сімдік текті тамақ қ ұ рамында да бұ л микроэлементтің мө лшері ө те аз. Осығ ан орай, ЙТА ә лемнің тү рлі мемлекеттерінің денсаулық сақ тау саласындағ ы басты маң ызды мә селелерінің бірі болып табылады. БДДҰ мә ліметтері бойынша шамамен 1570 млн. адамда (жер шары халқ ының 30%-ы) ЙТА-ның даму қ аупі бар, сонымен қ атар 500 млн. адам ауыр йод жетіспеушілігі мен эндемиялық жемсау жиі таралғ ан аймақ тарда тұ рады.

 

3.22 кесте. Йод тапшылығ ы патологиясының спектрі

 

Қ ұ рсақ ішілік кезең	Тү сіктер Ө лі туылу Туа біткен ақ аулар Перинатальді ө лімнің ө суі Балалар ө лімінің ө суі Неврологиялық кретинизм: — ойлау қ абілетінің бұ зылуы — саң ыраулық, мылқ аулық — қ итарлық Микседематозды кретинизм (гипотиреоз, ергежейлік): — есте сақ тау қ абілетінің тө мендеуі — ергежейлік — гипотиреоз Психомоторлы бұ зылыстар
Нә рестелер	Неонатальды гипотиреоз
Балалар жә не жасө спірімдер	Ақ ыл-ой мен физикалық жетілудің бұ зылысы.
Ересектер	Жемсау жә не оның асқ ынулары Йодиндуцирлеген жемсау
Барлық жастағ ылар	Жемсау Гипотиреоз Когнитивті қ ызметтің бұ зылуы Ядролық апаттарда радиоактивті йодты сің ірудің жоғ арылауы

3.23 кесте. Йод қ абылдау нормалары (БДДҰ, 2005)

 

Адамдар тобы	Йодқ а деген сұ раныс мкг/тә у
Мектеп жасына дейінгі балалар (0-59 ай)
Мектеп жасындағ ы балалар (6-12 жас аралығ ы)
Ересектер (12 жастан жоғ ары)
Жү кті жә не емізетін ә йелдер

 

Популяцияда йод тапшылығ ының басты кө рсеткіші қ андайда да бір аймақ та тұ ратын репрезентативті топтағ ы халық та несеппен шығ атын йод дең гейі болып табылады. Репрезентативті топқ а кіші мектеп жасындағ ы жас балаларды жатқ ызуғ а болады (7–12 жас) жә не зерттеу мектепте орындалады, себебі бұ л таң даудың кездейсоқ екендігін жә не репрезентативтігін кө рсетеді. Жеке несеп порцияларында йод экскрециясы дең гейі анық талғ аннан кейін интегральді кө рсеткіш есептеледі — йодурия медианасы (3.24 кесте). Йод тапшылығ ының жанама жә не сенімді кө рсеткіші осы топ балаларында Қ Б-дің ұ лғ аюы (жемсау) болып табылады.

 

3.24 кесте. Несептегі йод мө лшеріне байланысты йод тапшылығ ының ауырлық дә режесін бағ алаудың эпидемиологиялық нышандары (критерийлері)

 

Йод тапшылығ ының айқ ындылығ ы	Репрезентативті топта несепте йод концентрациясының медианасы (мкг/л)
Йод тапшылығ ы жоқ	100-ден астам
Жең іл йод тапшылығ ы	50-99
Орташа йод тапшылығ ы	20-29
Ауыр йод тапшылығ ы

 

Осы нышандарғ а сай 2006 жылғ ы мә ліметтерге сү йенсек, жиі жең іл, сирек орташа дә режедегі йод тапшылығ ы барлық Ресей Федерациясы территориясында, Украина, Батыс жә не Шығ ыс Европа елдерінде (Франция, Испания, Бельгия, Италия) анық талды. ЙТА-ның спектрі тү рлі айқ ындылық тағ ы йод тапшылығ ы орнағ ан аймақ тарда ауыр дә режеде психиканың бұ зылуынан эутиреоидты жемсаудың таралуының ү лкеюіне дейін ауытқ иды (3.25кесте).

 

Кесте. 3.25. Тү рлі айқ ындылық тағ ы йод тапшылығ ы кезінде дамитын ЙТА спектрі

 

Йод тапшылығ ы	Йодурия медианасы	Аурулар спектрі
Ауыр	< 25 мкг/л	Жү йке жү йесінің даму ақ аулары Репродуктивті бұ зылыстар Балалар арасында ө лімнің жоғ арылауы Жемсау Гипотиреоз
Орташа	25–60 мкг/л	Орташа жә не ересек жас топтарындағ ы тиреотоксикоз
Жең іл	60–120 мкг/л	Ересектердегі тиреотоксикоз

 

Жалпылама йодтау профилактикасы арқ асында Польшада, Ұ лыбритания, Германия, Скандинавия мемлекеттерінде, Қ ытайда, Тү ркмения, Армения, Оң тү стік Америкада йод тапшылығ ы жойылғ ан. Йодтау профилактикасын жү ргізудің басты ә дісі тағ амғ а қ олданатын тұ зды йодтау болса, йод тапшылығ ын жоюдың басты нышаны йодталғ ан тұ зды ү й тұ рмысында жиі қ абылдау болып табылады. Йод тапшылығ ын жойылды деп, егер оның мө лшері 90%-дан асқ ан кезде ғ ана айта аламыз.

 

3.9.2.Қ алқ анша бездің йод тапшылық аурулары