Инновация ұғымы және түрлері
Қ азіргі кә сіпорынның тиімділігі бә секе қ абілеттілігі жә не даму қ арқ ындары, оның инновациялық белсенділігімен жә не нарық тық жаң алығ ы бар тауарды шығ ару мү мкіндігімен байланысты. Нарық тық жаң алығ ы бар тауарды шығ ару жаң а қ ажеттілікті қ анағ аттандыру ү шін немесе белгілі қ ажеттілікті жаң а денгейде қ анағ аттандыруғ а жә не сол арқ ылы тұ тынушыларғ а елеулі тү рде арттыруғ а мү мкіндік береді. Осығ ан орай инновациялық менеджменттің негізін қ ұ райтын инновациялық қ ызметке байланысты келесі ұ ғ ымдар мен терминдерді қ арастыруғ а болады. «Инновация» – нарық та жаң а немесе жетілдірген ө нім тү рінде ө ткізілетін немесе жаң а ә рі жетілдірген техникалық процесс тү рінде ө ндірісте қ олданылатын инновациялық іс - ә рекеттің ақ ырғ ы нә тижесі. «Инновациялық іс - ә рекет» - жаң ашылдық тың жасалуына жә не практикалық жү зеге асыруына бағ ытталғ ан процесс. «Жаң ашылдық» – ғ ылыми жаң ашылдығ ы бар жә не экономикалық айналымғ а қ атысу, сұ ранысқ а ие, аяқ талғ ан ғ ылыми зерттеулер мен арнайы зияткерлік іс - ә рекеттің нә тижесі. «Технология» – материалды тасымалдаушыда жү зеге асырылғ ан ө німді ө ндіру, тарату жә не пайдалану негізінде жатқ ан ғ ылыми – техникалық жаң ашылдық тардың жиынтығ ы. «Ғ ылыми сыйымды технология» – іргелі жә не қ олданбалы ғ ылыми зерттеулердің салыстырмалы жоғ ары шығ ымдалуы негізінде жасалғ ан маң ызды жә не ұ зақ мерзімді экономикалық даму міндеттерін жү зеге асыруғ а бағ ытталғ ан технология. «Критикалық маң ызды технология» – мемлекеттің бә секе қ абілеттілігін арттыруғ а бағ ытталғ ан жә не жалпы ұ лттық стратегиялық мақ саттарғ а сай технология. «Инновациялық ұ стану» – шаруашылық субъектісінің ү здіксіз жаң ашылдық тарды іздеу жә не ө ндірісті диверфикациялауғ а бағ ытталғ ан жә не сол ү шін қ аржылық жә не зияткерлік потенциялдарды белсенді тарту процесі. Негізінен иновациялық іс - ә рекет ө ндірістік процестің қ ұ рамдас бө лігі болса да, одан ерекшеленеді. Оның ерекшеліктері келесідей: 1. Мақ сатқ а жету жолының алуан тү рлілігі жә не анық тамағ андығ ы нә тижесіндегі жоғ арғ ы тә уелділік. 2. Нақ ты жоспарлау мен болжамды параметрлерге сү йену мү мкінсіздігі. 3. Экономикалық қ атынастарда да жә не инновациялық процесске қ атысушылардың мү дделеріне байланысты туындайтын қ арсылық ты жең у қ ажеттілігі. Жалпы классификациялық жү йеде инновациялардың негізгі қ асиеттері мен бағ ыттарын келесі тү рлеріне байланысты айқ ындауғ а болады. Инновациялардың дең гейіне байланысты: Базистік инновациялар – сала ү шін принципиалды жаң а болып табылатын ө німдер мен технологиялар. Олар отандық жә не ә лемдік тә жірибеде осығ ан дейін пайдаланылмағ ан ірі ғ ылыми техникалық зерттеулермен технологиялардың арқ асында жаң а ұ рпақ тың пайда болуына негізделген. Жетілдіру инновациялар – белгілі тауардың жасалу технологиясын немесе техникалық сипаттарын жетілдіруге бағ ытталғ ан шағ ын жә не орташа ө нер табыстар. Псевдоинновациялар – ескірген техника мен технологияларды елеусіз ө згерту, кө бінесе дикоративті сипатта жасалып жә не техникалық процесті тежейтін инновациялар. Сипатына байланысты: 1) Ө німдік - ө німге ө згерістер енгізу немесе жаң а ө німдер шығ аруғ а байланысты. 2) Технологиялық - ө ндіріс ә дістерін жетілдірумен байланысты. Яғ ни, жаң аша ө ндіру немесе жаң а техника қ олдану. 3) Технологиялық емес – ұ йымдастырушылық – басқ арушылық, қ аржылық – экономикалық ө згерістер енгізу. Нарық қ а шығ уына байланысты: 1) Лидер инновациялар – нарық қ а жаң а ө німді шығ арып, соғ ан байланысты жоғ ары тә уекелдерді жең у арқ ылы бә секелестерінен басымдылық алуғ а бағ ытталғ ан инновациялар. 2) Жалғ астырушы инновациялар – инновация лидердің артынан жетілдірген ө німмен шығ у арқ ылы инновациялық іс - ә рекетті жү зеге асыру. Аталғ ан инновациялардың бө лінуі олардың жасаушы кә сіпорындарда: 1) Пионер; 2) Қ уғ ыншы болып келуіне бө лінеді. Бә секе қ абілеттілігіне байланысты: 1) Стратегиялық инновациялар (преактивті) – нарық тағ ы басымдылық қ а жә не жоғ ары пайдаларғ а алып келу мү мкін жә не “ алғ ашқ ы жү ріс ” басымдылығ ын беретін алдын – алу сипатына ие жаң ашылдық тар. 2) Бейімделуші инновациялар (реактивті) – нарық та пайда болғ ан жаң а ө німге жауапты реакция ретінде бә секелес лидердің артынан енгізілетін жаң ашылдық. Реактивті иновациялар кә сіпорын ү шін технологиялық қ алыспаушылық ты жә не бә секе қ абілеттілікті жоғ ары дең гейде қ амтамасыз етуге мә жбү рлейді.
|
