Операциямен емдеуге көрсеткіш және оған қарсы жағдайлара) Қ арсы жағ дайлар: ө те жас, ө те кә рі, ө те толық науқ астар (С.С. Юдин, 1927ж). б) Операцияғ а кө рсеткіш: Жарық тың байлануы, қ ысылу қ аупі, науқ астың жұ мыс қ абілетінің тө мендеуі, спортпен шұ ғ ылдануғ а кедергілік. Іш қ абырғ асы жарық тарының асқ ынулары: Жарық қ а енген мү шенің қ абынуы, орнына тү спеуі, қ ысылуы, жарақ аттануы, қ атерлі ісікке айналуы жә не дә ретінің қ атуы. Қ абыну - инфекцияның тері арқ ылы жарық қ апшығ ына жайылуы, екінші жолы - жарық қ а енген ішкі мү шенің инфекциялануы. Мысалы, соқ ыр ішек ө сіндісінің қ абынуы, ішек перфорациясы, туберкулезі, іш қ уысының қ абынуы. Жарық тың қ абынуы жергілікті жә не жалпы кө ріністер береді. Жалпы кө ріністер - дене қ ызуының кө терілуі, тамыр соғ уының жиілуі, ішек-қ арын жұ мысының бұ зылуы (іш кебуі, жел шық пауы, нә жіс жү рмеуі, лоқ су, қ ұ су). Жергілікті кө ріністер - жарық тұ сының ауырсынуы, ісінуі, қ ызаруы, қ ызуы. Қ абыну ү рдісі басыла айналасындағ ы тіндермен жабысуы. Жарық тың орнына тү спеуі - толық немесе жартылай болады да дә рет жү рмеуіне жә не ішек, шарбы қ ысылуына себеп болады. Копростаз науқ астың жалпы жағ дайын бұ зады, жарық ісігін қ атайтады. Копростаз консервативті тә сілмен емделеді. Жарық тың қ ысылуы науқ астардың 3-20%-де байқ алатын ө те қ ауіпті асқ ыну. Жарық қ апшығ ына енген мү ше жарық қ апшығ ының мойыны тұ сында жә не жарық қ ақ пасында қ ысылады. Қ ысылудың толық немесе жартылай (іргелі) жә не кері қ арай жарық қ апшығ ына енгені емес одан жоғ арғ ы ішек бө лшегі қ ысымғ а шалдығ атын тү рлері бар. Рихтердің атымен аталатын жартылай қ абырғ алық қ ысылуда ішектің шажырқ айына қ арсы бос қ абырғ асының қ ысылуын анық тау ө те қ иын. Бұ л асқ ынуды кейде Литтре қ ысылуы деп те атайды. Ө те қ аупті қ ысылу болып кері қ арай қ ысылым тү рі саналады. Ө йткені некрозғ а жарық қ абындағ ы емес, іш қ уысындағ ы ішек бө лшегі ұ шырайды. Сондық тан операция ү стінде жарық қ апшығ ы ішінде ішектің екі буыны анық талса ішқ уысынан қ ысылудан, қ ансыраудан ішектің ө лі ү шінші буынын іздеу қ ажет. Ретроградты қ ысылуды ең бірінші болып Шмидт (Schmidt, 1880 ж.) ө лген адамның денесін тексергенде кө ріп хабарлағ ан. Ретроградты қ ысылу деген терминді 1895 ж. Майдль (Maydl) ұ сынғ ан. Ол жарық ішінде соқ ыр ішек жә не жатыр ө сінділерінің ретроградты қ ысылуын кө рген. Ретроградты қ ысылғ ан ішек ұ зындығ ы 1 метрге жетуі мү мкін. Жарық та ішек қ ысылу себептерін А.П.Крымов 2 топқ а бө лген: 1) Жағ дай туғ ызушы - аурудың жынысы, жасы, дене бұ лшық еттерінің кү ші, жарық ерекшеліктері. 2) туғ ызушы - жарық қ абындағ ы қ абыну, тыртық тану, жарық қ ақ пасының ерекшеліктері, іш қ ысымының жоғ арылауы (іш кебуі, нә жіс жү рмеуі, жө тел, жылау, ауыр жұ мыс). Қ ысылғ ан жарық тарда қ ысылғ ан мү шеде қ ан айналымы бұ зылады, оның ә серінен мү шенің некрозы басталады. Қ ысылудың клиникасы жедел басталады. Бұ ғ ан дейін орнына еніп тұ ратын ісік орнына тү спейді, ішектің байлану кө ріністері - қ ұ су, лоқ су, жел шық пау, дә рет жү рмеу, іш кебуі пайда болады. Науқ астың жалпы жағ дайы ауырлайды - тамыр соғ уы жиілейді, жағ дайы нашарлайды, қ ан қ ысымы тө мендейді, ентігу байқ алады. Қ ысылғ ан жарық тар тек жедел операциямен емделеді.
|
