Тақырып:.Кәсіпорын табысы және шығындарыӘ р фирманың негізгі мақ саты пайданы кө п мө лшерде табу болып табылады. Фирма тауарларды ө ндіру туралы шешімді, бұ рынғ ы шығ ындарды талдау негізінде қ абылдайды. Ө ндіріс шығ ындары деп ө німді ө ткізу жә не ө ндірісті ұ йымдастыру мен байланысты фирманың материалдық жә не ақ шалай шығ ындарын айтамыз. Ө ндіріс шығ ындарын жіктеудің ә ртү рлі варианттары бар. Олар бухгалтерлік жә не экономикалық шығ ындар. Бухгалтерлік шығ ындар ө німнің белгілі мө лшерін ө ндіру ү шін жұ мсалғ ан ө ндіріс факторларының шығ ындары. Кә сіпорынның шығ ындары бухгалтерлік жә не статистикалық есеп беруде ө зіндік қ ұ н формасында кө рініс алады. Ө зіндік қ ұ ны кә сіпорынның ө німді ө ндіру мен ө ткізуге жұ мсалғ ан шығ ындардың ақ шалай кө рінісі. Ө зіндік қ ұ н ө німді ө ндіріп, ө ткізудің кә сіпорындарғ а қ аншағ а тү сетіндігін кө рсетеді. Ө ндірістік шығ ындарды экономикалық тұ рғ ыдан ұ ғ ыну шектеулі ресурстарды балама пайдалану мү мкіндіктерге негізделеді. Кез келген ресурстардың экономикалық шығ ындары балама шығ ындар болып табылады. Балама шығ ындар – ресурстарды пайдаланудың мү мкін болатын балама ә дістерінің ең тиімдісін қ олданғ анда алуғ а болатын ақ ша сомасы. Айқ ын шығ ындарғ а аралық ө німдердің жә не ө ндіріс факторларының меншік иелеріне тө ленетін ақ ша тө лемдері жатады. Айқ ын емес шығ ындар ө ндіріс иелерінің меншігіндегі ресурстарды пайдаланумен байланысты шығ ындар. Бухгалтерлік жә не экономикалық шығ ындарды тұ рақ ты, ө згермелі, жалпы, орташа жә не шекті шығ ындармен толық тыру керек. Тұ рақ ты шығ ындар (FC) – ол ө ндірілген ө німнің кө леміне байланысты емес немесе кә сіпорын ө нім шығ армағ ан жағ дайда да орын алатын шығ ындар. Ө згермелі шығ ындар (VC) – шығ арылғ ан ө німдердің кө лемімен тікелей байланысты шығ ындар. Жалпы шығ ындар (ТС) – тұ рақ ты жә не ө згермелі шығ ындардың сомасы болып табылады немесе ө ндірісті ұ йымдастыруғ а жә не ө ндіріс факторларына жұ мсалғ ан фирманың жиынтық шығ ындары. Кә сіпкерлерді жалпы ө ндіріс шығ ындарымен қ атар ө німнің бір бірлігінің шығ ындары қ ызық тырады. Орташа шығ ындар (АТС) шығ арылғ ан ө німнің бір бірлігіне шақ қ андағ ы жалпы шығ ындар. АТС = ТС / Q Орташа ө ндіріс шығ ындары орташа тұ рақ ты шығ ындар (AFC) жә не орташа ө згермелі шығ ындар (AVC) мен айқ ындалады. AFC= FC / Q AVC= VC / Q Фирма ө ндірістің қ ай кө лемінде қ осымша шығ ындар ең аз болатындығ ын анық тау ү шін шекті шығ ындарды да ескереді. Шектік шығ ындар (МС) – қ осымша ө німді ө ндіру ү шін жұ мсалатын қ ажетті қ осымша шығ ындар. МС = Δ VC / Δ Q Шектік шығ ындарды анық тағ анда тек ауыспалы шығ ындар ғ ана ескеріледі, тұ рақ ты шығ ындар қ осымша ө німді ө ндіруге ық пал етпейді, сондық тан ол ескерілмейді. Трансакциялық шығ ындар – бұ л фирманың ақ паратты жинауғ а, келіссө з жү ргізуге жә не т. б. кеткен шығ ындары. Трансакциялық шығ ындардың басты ерекшелігі олардың тікелей ө ндіріс процесіне қ атысы жоқ тығ ында.
|
