Билет № 6. 1. Бәйрәмнәр һәм үзеңнең яраткан бәйрәмең турында сөйлә

1. Бәйрәмнәр һәм үзеңнең яраткан бәйрәмең турында сөйлә.

Бәйрәмнәрне һәркем ярата. Төрле бәйрәмнәр бар: дәүләт бәйрәмнәре, милли бәйрәмнәр, һөнәри бәйрәмнәр, дини бәйрәмнәр, гаилә бәйрәмнәре, шәхси бәйрәмнәр... һәр бәйрәмнең тарихы ниндидер күңелле, шатлыклы, истәлекле вакыйга белән бәйле. Кайбер бәйрәмнәр күп гасырлар буе яши, кайберләре бик тиз юкка чыга. Күп илләр, халыклар өчен уртак бәйрәмнәр һәм бер ил яки бер халыкныкы гына булган бәйрәмнәр бар. Мәсәлән, Яңа ел - бик күп илләрдә борынгыдан бәйрәм ителә һәм төрле халыкларның иң яраткан бәйрәмнәренең берсе.

Ул минем дә иң яраткан бәйрәмем. Яңа ел - гаилә бәйрәме. Без гаиләдә бу бәйрәмгә алдан ук әзерләнә башлыйбыз: дусларга һәм туганнарга бүләкләр сатып алабыз, чыршы бизибез... 31 декабрьдә төнге сәгать уникедә бөтен гаилә бәйрәм табынына җыела. Барыбыз да бер-беребезне Яңа ел белән котлыйбыз, бәхет телибез. Яңа елны каршылагач, урамга чыгабыз. Анда, гадәттә, халык күп була. Барысы да бәйрәм итәләр, һәркайда музыка яңгырый, шау-шу, уен-көлке тавышлары. Кемдер гармун уйный, кемнәрдер җырлый, кемнәрдер бии. Кыш бабай һәм Кар кызы Яңа ел белән котлыйлар.

23 февральдә Россиядә ел саен Ватанны саклаучылар көне билгеләп үтелә. Бу көнне солдат һәм офицерларны гына түгел, барлык ир-атларны бәйрәм белән котлыйлар.

Июнь аенда татар халкының милли бәйрәме - Сабан туе була. Бу бәйрәмнең тарихы, татар халкының тарихы кебек үк, бик борынгыдан киле. Сабан туе, гадәттә, матур урман аланында, яшел болында уза. Бу бәйрәм картларның да, яшьләрнең дә, балаларның да яраткан бәйрәме. Сабантуйда һәркем теләп катнаша. Бәйрәмдә төрле милли уеннар һәм ярышлар: ат чабышы, капчык киеп йөгерү, чүлмәк вату, капчык белән сугышу һәм башка уеннар уздырыла. Сабантуйның теп ярышы - милли көрәш Татарча көрәш ярышында катнашу һәм җиңү өчен батырлар ел буе әзерләнә. Сабантуй батырына бәйрәмнең иң зур бүләге бирелә.

Милли бәйрәмнәр халыклар арасындагы дуслыкны ныгытуда зур роль уйный. Бу бәйрәмнәрдә төрле милләт кешеләре бер-берсенең мәдәнияте, яшәү рәвеше, гореф-гадәтләре белән танышалар.

Татарларның Сабан туе, русларның Спас ярминкәсе, керәшен татарларының Питрау, чувашларның Уяв, мариларның Семык һәм башка милли бәйрәмнәр соңгы елларда республикада яшәүче төрле милләт кешеләренең дә уртак бәйрәменә әйләнде.

Тема буенча сораулар: -Нинди бәйрәмнәр була?

- Барлык бәйрәмнәр дә нинди вакыйга белән бәйле була?

- Бөтен илләрдә дә бәйрәмнәр бертөрлеме?

- Сезнең гаиләгездә аеруча кайсы бәйрәмнәрне яраталар? -Синең яраткан бәйрәмең бармы?

-Яңа ел нинди бәйрәм? Бу бәйрәмне гаиләгездә ничек үткәрәсез?

- Безнең илдә нинди бәйрәмнәрне бигрәк тә яратып бәйрәм итәләр?

- Сабан туе бәйрәме турында нәрсәләр беләсең?

- Син тагын нинди милли бәйрәмнәр беләсең? Аларның роле нинди?

- Сезнең шәһәрегездә (авылыгызда) гына үткәрелә торган нинди дә булса бәйрәм бармы?

 

2. Текстны сәнгатьле итеп укы һәм биремне үтә;.

Финляндиядәге татарлар

Финляндиягә татарлар XIX гасырда сәүдәгәр буларак килгәннәр. Ил буйлап келәм, тукыма сатып йөргәннәр. Хәзерге вакытта татарларның күбесе илнең башкаласы — Хельсинкида, Тампере, Ярвенпяя шәһәрләрендә яшиләр, һәр өч шәһәрдә дә мәчет эшли. Хельсинкида татарларны берләштерүче оешма бар. Аның төп максаты — татарларны бер-берсе белән очраштыру, таныштыру. Анда төрле кичәләр, милли бәйрәмнәр үткәрелә. «Тургай» исемле татар хоры да эшли. Финляндиядә яшәүче татарлар балаларын туган телгә өйрәтүне үзләренең бурычлары итеп саныйлар. Туган телен, туган халкының тарихын, мәдәниятен, әдәбиятен белмәгән татарларны милләттәшләре хөрмәт итмиләр.

Фин татарлары фин мәктәпләрендә белем алалар. Алар ике дәүләт теле — фин һәм швед телләрен яхшы беләләр. Фин хөкүмәте татарларга үз телләрен өйрәнү өчен мөмкинлекләр тудыра. Татар балалары атнага бер тапкыр татар теле дәресләренә йөриләр.

Җәй көне барлык татар балалары 2—3 атнага татар лагерена җыелалар. Бу лагерь Швециядә һәм Америкада яшәүче татар балалары өчен ачылган. Балалар биредә бер-берсе белән аралашып, татарча сөйләшеп, күңелле ял итәләр. Сабан туе бәйрәме дә үткәрәләр.

3. Тиешле кушымчаларны ярдәмендә сыйфатлар ясап языгыз.

-лы/-ле: _______________________________________

-чан/-чән:______________________________________

-чыл/-чел:_____________________________________

Сүзләр: әдәп, хәрәкәт, намус, вак, үпкә, максат