Абат ќысымын ±стау ‰шін терењ суларын пайдаланудыњ техника- технологиясы.

М±найлы ќабаттыњ ‰стінде немесе астында орналасќан терењ ќабат сулары ќабат ќысымын ±стау ‰шін пайдалану ерте кезден белгілі. Бастапќы кезде б±ндай пайдалану бірдей уаќытта м±найлы жєне сулы ќабатты бір ±њѓымен ашу болды. Егер ќысым сулы ќабатта м±найлы ќабатќа ќараѓанда кµп болѓанда, судыњ аѓуына єкеліп соќтырады жєне µнімді горизонтта м±найды ыѓыстыру болып жатады.

Терењ ќабат сулары µте таза, ќоспасыз, ќ±рамында темір ќышќылдары аз, минералданѓан, олар м±най ыѓыстырудаѓы жаќсы агенттер болып табылады. Сулы горизонты бар кенорындарда, табиѓатты ќорѓау жєне санитарлы-гигиеналыќ норма шарттары сєйкес келгенде, б±л горизонттар ќабат ќысымын ±стау ж‰йесіне идеалды кµз болып табылар еді.

Терењ ќабат суларын ќолданѓанда келесілерді айыра білу керек:

1. Сораптар кµмегімен жасанды айдау, яѓни механикалыќ ќ±рылѓыларсыз, табиѓи репрессия келтірілен ќысыммен сулы ќабаттан су кµмегімен м±найлы ќабатќа єсер етіп, ыѓыстыру ж‰йесін;

2. Жасанды жер ету, яѓни керекті айдаларын су репрессиясы арнайы батырмалы немесе сыѓылу сораптары кµмегімен іске асады;

Екі ж‰йеде µздіктерінен екі топќа бµлінеді: яѓни тµменгі аѓым, егер сулы ќабат м±найлы ќабаттыњ ‰стінде орналасса жєне келесі т‰рі: жоѓарѓы аѓым, онда сулы ќабат м±найлы ќабаттыњ астында орналасќан жаѓдайда.

Б±дан басќа, терењ суларын пайдалану ±њѓы ішімен аѓым жасау ж‰йесімен іске асуы м‰мкін, яѓни терењ сулы горизонт суы м±най ќабатына, оны жоѓарыѓылмай-аќ пайдалану жєне ±њѓымен немесе аѓым жасау ж‰йесі арќылы, яѓни терењ сулы горизонт суы (табиѓи немесе жасанды) жоѓарыѓа беріліп, содан соњ кµрші айдау ±њѓыларына немесе сол ±њѓыѓа екінші каналѓа айдау арќылы іске асады.

Сурет 1. Жасанды ±њѓы іші мен аѓымдаѓы ±њѓы жабдыѓыныњ схемасы.

1-м±найлы ќабат, 2-дебитометр орнататын камера (шыѓын µлшегіш), 3-бµлгіш пакер, 4-сулы ќабат, 5-кресті муфта.

Табиѓи аѓымда пакер, яѓни сорапты компрессорлы ќ±быр жєне колонна арасындаѓы саќиналыкењістікті герметизациялап т±рѓан, жалпы айтќанда, ќажеі жоќ, себебі пакер асты жєне пакер ‰сті ќысымдары бірдей болѓандыќтан. Тек кей-кезде ќысым ‰йкеліс салдарынан µзгеруі м‰мкін. Біраќ барлыќ суларды шыѓым µлшегіш арќылы µткізетін болѓандыќтан, саќиналы кењістік герметизацияланѓан болуы керек, сондыќтан пакердіњ болуы, жоќ дегенде ењ ќарапайымы орнатылуы керек.

Жасанды ааѓымды іске асырѓанда пакер тек ѓана саќиналы кењістікті герматизациялап т‰гел с±йыќты шыѓым µлшегіш арќылы µткізу ‰шін емес, ењ бастысы сораптар арќылы жасанды аѓымды іске асырѓанда ќысым ауытќуын болырмау. Сондыќтан пакер сораптыњ єсерінен болѓан µзгерістерден саќиналы кењістік пен сорапты компрессорлы ќ±быр арасын сенімді герметизациялауы керек. Одан басќа пакердіњ ыѓыстырылып кетуін болдырмау, яѓни колонна тізбегініњ созылу к‰ші 150кН (ќысымѓа байланысты) болѓанда, пакер колоннада якорь мен бекітіледі.

Келтірілген схемаларда жабдыќтарды µлшеуге болады, біраќ с±йыќ шыѓымын басќара алмаймыз, ол кей-кезде ЌЌ¦ процесінде керек болады. Шыѓынды баќылап отыру ‰шін терењдік штуцер ќ±рылѓылары-диофрагма арќылы іске асырылуы м‰мкін, ол жоѓарыда орнатылады немесе басќа ќ±ралдар орнату, канатты техниканы ќолдану.

Практикада ќабат ќысымын ±стаудыњ м±най кеніштерінде аз болсада жасанды аѓым болдыру ‰шін єрт‰рлі кострукциялар табылды жєне олар ќолданыс тапты. Олардыњ кµбі батырмалы ортадан тепкін электр сорабы арќылы іске асуды негіздейді. Кей схемаларда жасанды аѓым ‰шін штангалы сорап ќолданылады, сонымен бірге ортадан тепкіш электр сорап. Олар ±њѓыѓа сорапты компрессорлы ќ±быр арќылы емес кабель-канатпен т‰сіріледі. Кабель-канат бір уаќытта электрдвигательге элоектр энергиясын беретін кабель рµлін жєне канат рµлін атќарады. Кабель-канат арќылы т‰сірілген сорап ±зындыѓы пакерде орнатылады, ол пакер арнайы тањдалѓан терењдікке НКТ кµмегімен орнатылѓан. Сораппен берілетін с±йыќ шегендеу ќ±быры арќылы ќосылып жєне кабель-канатты жуады.

Негізгі: 1. [42-53], 3. [169-193] 1. [53-64], 3.[193-200], 1.[64-71], 3.[200-204]

Баќылау с±раќтар:

1. Кенішке єсер ету маќсаты не маќсатпен жасалады?

2. М±найлы кенішке єсер етудіњ негізгі неше єдісі бар?

3. М±найлы кенішке єсер етудіњ негізгі єдістерін ата?

4. Су айдауды ќолданудыњ талаптары.

5. Келтірілген ќабат жаѓдайына с±фыќтыњ баланстыќ шыѓынын есептеу тењдеуі.

6. Аѓымдаѓы компенсация коэффицентін не кµрсетеді?

7. Сумен ќамтамасыз ету ж‰йесініњ ќызметі?

8. Сумен ќамтамасыздандырудыњ ж‰йесі наќты немен байланысты?

9. Ќабат ќысымын ±стау ж‰йесініњ сумен ќамтамасыздандыру схемасыныњ элементтерін ата?

10. Т‰пкі сорапты станциялар немен жабдыќталады?

11. Суды аѓызудыњ ќандай т‰рлері бар?

12. Судыњ табиѓи аѓудаѓы ±њѓы жабдыѓыныњ элементтері

13. Судыњ жасанды аѓудаѓы ±њѓы жабдыѓыныњ элементтері.