Мультиферменттік комплекс. Түрлері, маңызыМультиферменттік комплекс- бір субстратқ а ә сер етіп, оны жү йелі тү рде жә не бір уақ ытта бірнеше реакциялар тү рінде ө згерістерге ұ шырататын ферменттер жү йесі. Мысалы, пируватдегидрогеназдық мультиферменттік комплекс пирожү зім қ ышқ ылының тотығ удан декарбоксилденуін катализдейді. Ферменттің белсенділігіне ә сер ететін факторлар. Ферменттің белсенділігіне: температура, ортаның рН-ы, ферменттің жә не субстраттың концентрациялары, эффекторлар ә сер етеді. Ферменттің белсенділігіне температураның ә сері. Ферменттердің ә сер ету оптималды температурасы 37- 45° С. 70°С-дан жоғ арылағ анда ферменттің табиғ аты белоктық зат болғ андық тан қ айтымсыз денатурацияғ а ұ шырайды да, реакцияның жү руі тоқ талады. Температура 37° С-тан тө мендегенде молекулағ а активтену энергиясы жетіспегендіктен ферменттің белсенділігі тө мендейді, бірақ бұ л қ айтымды ү рдіске жатады. Ферментативтік реакцияның жылдамдығ ына орта рН-ның ә сері. Кө птеген ферменттер ү шін ортаның оптималды рН= 4-7 аралығ ында болады. Бұ л аралық та ферменттің субстратқ а ынтық тығ ы жоғ ары болады жә не субстраттың ө нім мен ферментке диссоцияциялануы да максималды болады. Ферменттер ИЭН-де максималды белсенділік кө рсетеді. Ферментативтік катализдің жылдамдығ ына субстрат пен фермент-тің концентрацияларының ә сері. Субстраттың концентрациясының жоғ арылауынан реакция жылдамдығ ы алғ ашқ ыда артады, себебі ферменттің активті орталық тары субстратпен толтырылады, ал субстрат концентрация жоғ арылағ анда, ферменттің активті орталығ ы толық қ анық қ андық тан, реакция жыл-дамдығ ы ө згермейді. Реакция жылдамдығ ының фермент концентра-циясына тә уелділігі тура пропорционал артады. Себебі ферменттің концентрациясы артқ ан сайын оның активті орталық тары да кө бейеді. Ферменттің ә серін реттеу. Фермент ә серінің активаторлары мен ингибиторлары. Арнайылық ты жә не арнайылығ ы жоқ эффектор-лар. Активаторлар ферменттердің белсенділіктерін арттырады, ал ингибиторлар тежейді. Екеуі де: арнайылық ты жә не арнайылығ ы жоқ болып бө лінеді. Біріншілері тек бірінші ферменттің ә сер ету жылдамды-ғ ына, ал екіншілері- бір топ ферментке ә сер етеді. Ингибирленуді қ айтымды жә не қ айтымсыз деп бө леді. Қ айтымды инги-бирленуде ингибитор мен субстраттың қ ұ рылыстары ұ қ сас болады да екеуі де субстрат-фермент жә не субстрат- ингибитор комплексін тү зетін-діктен реакция жү рмейді. Бірақ субстраттың концентрациясы жоғ ары-лағ анда ол ингибиторды ығ ыстырып шығ арады, реакция жылдамдығ ы артады. Қ айтымсыз ингибирленуде субстрат пен ингибитордың ұ қ састық тары жоқ, ингибитор субстрат-фермент комплексіне қ осылып катализдік реакцияны жү ргізбей тежейді. Мұ ндай ингибиторларды парализаторлар деп те атайды.
|
